Mithat Direk

Mithat Direk

Para nedir?

Para nedir?

Günümüzden binlerce yıl önce keşfedilen ve bugün yaşamımızın bir parçası haline gelen parayı ne kadar biliyoruz. Herkes için bir değişim aracı, bazı iş kolları için sermaye olan para, tarihte bilinen şekli ile Lidyalılar tarafından M.Ö. 7.Yüzyılda değişim aracı olarak bulunan bir nesnedir. Paradan önce insanlar birbirlerinden malları alabilmek için takas yöntemini kullanmışlardır. Paranın icadından sonra ise bunun karşılığı olan değişim aracı olarak para adı verilen nesne ile işlemleri gerçekleştirmişlerdir. Zaman içinde nadir bulunan değerli taşlardan, deniz canlılarının kabuklarına, bakır, gümüş ve altın gibi madenlere dönüşen nesneler, günümüzde tamamen üzerine yazılan rakam, yazı ve şekillerden oluşan farklı kâğıt paralardan oluşmaktadır. Kâğıdın türü, şekli ve kalitesi değişse de gördüğü işlem aynıdır. Para, bugün temelde 3 türden meydana getirilmiş nesnelerden meydana gelmektedir. Birincisi gerçek paradır. Yani devletin ya da diğer ülke devletlerinin değişim aracı olarak tedavüle aldığı kâğıt ve madeni paralardır. Buna altın, gümüş gibi likidite görevi yapan nesneler de dahildir. İkincisi banka parası da denilen kaydi paradır. Yani her ne surette olursa olsun, banka üzerinden kayıtlara geçen ve oradan oraya rakamların gidip geldiği sistemdir. Kredi kartları, havaleler, online ödemeler, temassız, temaslı, şifreli olarak yapılan tüm elektronik işlemler buna dahildir. Üçüncüsü ise para benzeri ödeme sistemleridir. Bu, bugünün ticaretinde yaygın biçimde kullanılan değerli kağıtlar ile oluşturulan senet, çek, bono gibi yazılı-yazısız ticaret yapılan kişi ve kurumlar arasında oluşturulan sözleşmelere dayanan paradır. Bugün bu türlerin şekilleri, el değiştirme hızları ve hukuki durumları değişiklik gösterse de temelde 3 mantık ile ödeme sistemi kullanılmaktadır. Bunlardan birinci ve üçüncü ödeme sistemleri göreceli olarak azalan bir seyir izlemekte, kaydi para üzerinden çeşitli enstrümanlar geliştirilmektedir. Bunda banka sisteminin giderek yaygınlaşması, bankaların müşterilerinden hesap açma ve kullanmada güncel, doğru adres, kimlik, teminat gibi bilgileri almalarının büyük etkisi vardır. Ayrıca bankalar sistemin işleyişinde aktif rol alarak devletin güvencesini taşımaktadırlar. Böylece banka bildirimleri, işlemleri ve uygulamaları ile kolayca kısıtlama getirilebilmektedir. Bu bakımdan insanlar saklaması, el değiştirmesi ve kolaylığı bakımından kaydi diğer adıyla sanal paralara geçiş yapmaktadırlar. Sistemin işleyişinde ciddi ve doğru bir kayıt tutulmakta, kayıtsız işlem yapılamamaktadır. Bu durum ticarette ödeme araçlarından meydana gelecek tartışmaları da bertaraf etmektedir. Sanal sistemlerin göreceli olarak giderek artmasının nedeni budur. Diğer ödeme türlerinde gerçeklik – sahtelik gibi tartışmalar olurken, sanal sistemlerin kayıtlı olması nedeni ile tartışmalar enaza indirilebilmektedir. Ancak bu sistemde para kontrolü hesap sahibi tarafından kolay yapılamadığından sık sık harcamanın kontrolünde ölçü kaçabilmektedir. Aslında bu durum bankaların işine gelmekte, hesabını kontrollü olarak kullanan, ödemesini zamanında yapan sorunsuz müşterilerin değil, ödemelerini geciktiren sıklıkla temerrüde (ödeme güçlüğü) düşen müşterilerine para satarak gelir elde edebilmektedir. Diğer ödeme türlerinde yani paralarda kontrolün somut olarak yapılabilmesine karşılık, sanal sistemlerde kontrol online olarak yapılabilmektedir. Bu durum harcamaları artırdığı için mevcut ekonomik sistemin işleyişine katkı sağlamaktadır. Gerçek paralardan giderek kaçınılmasının nedeni budur. Para benzeri sistemlerin ise parayı gerçeğe ya da kayda dönüştürülmesi anlamında zorlukları bulunmaktadır. Zira bunun arkasında devletin kontrol ve güvencesi bulunmamaktadır. Bilakis devletin bu konuyu güvencesiz bırakması, mahkemelerde bu tür sahteliklere hapis vb yaptırımların uygulamadan kaldırılması bunun sonunun geldiğinin bir göstergesidir. Öyleyse güvenli bir ticaret için ne yapılmalıdır. Öncelikle sanal ödeme sistemlerine geçilmesi ancak sanal sistemler üzerinden yapılan ticaretim ciddi anlamda denetlenmesi gerekir. Basit olarak faturasız ya da sözleşmesiz online transferin engellenmesi, saniyeler içinde gerçekleşen transferleri denetleyeceği için kara para aklanmasını durduracak, ticaretin doğru ve güvenli işleyişine katkı sağlayacaktır. Bu aynı zamanda vergi kaçak ve kayıp durumunu engelleyeceği için devletin de yararına olacaktır. Böylece devletin ticarette kontrolü sağlanacak, doğru ve adil bir ticaret gerçekleşebilecektir.

Önceki ve Sonraki Yazılar
Mithat Direk Arşivi
SON YAZILAR