Bugün sütün önemli bir miktarı inekler tarafından üretilmektedir. Süt içerdiği besin maddeleri itibariyle bir insan için gerekli tüm besinleri sağlayan tek ve benzersiz bir besin maddesidir. Çocukluktan başlayarak düzenli olarak tüketilen sütün yaşam kalitesini, sağlığı olumlu yönde etkilediği bilinmektedir. Peki böylesine önemli bir besin maddesini üretmek için gerekli olan nedir? Ya da bir ineğe 1 litre süt üretmesi için ne kadar yem gerekir? Ortalama olarak 1 Lt süt veya 0,63 ila 0,72 kg kuru madde üretmek için ineğin 1,25 ila 1,44 kg yem tüketmesi gerekir. Bu değer su hariç yemin besin içeriğidir. Yani ne kadar kaliteli yem ise o kadar süt üretimi demektir. Süt insanların beslenmesinde olmazsa olmaz besin maddelerinden olduğuna göre sütün üretilmesi için öncelikle ineklerin besleneceği yemin (otun) temin edilmesi gerekir. Bu nedenle eskiler et meselesi – ot meselesi derlerdi. Süt için de bu geçerlidir.

Süt üretimini esas alan çiftçiler, ineklerini, 1 kg kuru madde alımı başına 1,4 ila 1,6 Lt süt üretmeyi hedefleyecek şekilde beslerler. Bu değerlerin altında süt veren hayvanlar verimsiz kabul edilirler. Erken laktasyonda (süt üretimine başlamasının ilk 3 ayı), inekler günde ortalama 40 Lt süt üretecek ve 50 kg yem yiyecektir. Bu da ortalama %50 su ve %50 kuru madde anlamına gelir. Yani hayvanın verimli, düzenli süt verebilmesini sağlamak, onun doğru, sistemli ve kaliteli biçimde beslenmesi ile olduğu bilinmelidir. Aksi durumda verdiğiniz yemin daha değerli bir ürün olan süte dönüşüm maliyeti artar. Bu durumda çiftçi zarar eder.

Bu nedenle, erken laktasyondaki ineklerin, süt vermeye başladıktan sonraki 3 ay boyunca Lt süt başına 1,25 kg yeme ihtiyacı vardır. Bu da 1 kg kuru madde alımı başına 1,6 Lt süt anlamına gelir. Geç laktasyonda (süt vermeye başlamasından itibaren son 3 ay), inekler günde ortalama sadece 25 Lt süt üretecek ve 36 kg yem yiyecektir. Yani, geç laktasyondaki ineklerin her bir litre süt için 1,44 kg yeme ihtiyacı vardır, bu da her bir kg kuru madde alımı için 1,4 Lt süt anlamına gelmektedir.

Genel olarak, süt ineklerine her lokmada bir ineğin ihtiyaç duyduğu tüm besinleri içermesi gereken karışık bir yem (rasyon) verilir. Toplam karışık bir rasyon yaklaşık %50 - 60 kaba yem (saman ve silaj) ve %40 - 50 konsantre yem (tahıl, protein unu, yağ, vitamin/mineral içerecektir) verilir. Her bir kg kuru madde %70 karbonhidrat, %18 protein, %6 yağ ve %6 vitamin ve mineral olacak şekilde de yem rasyonu hazırlanır. Yani kaliteli bir sütçülük için öncelikle yeterli, dengeli ve kaliteli bir yemleme programı izlenmelidir. Bu sağlanmazsa ne olur? Elbette ineklerin süt verimi düşer, süt maliyeti artar ve süt üretimi daha pahalı hale gelir. Yani karlılık azalır.

Modern sütçülük sadece inekten sütü makine ile sağma, süt yemi verme, hayvan refahına uygun modern sistemler kurma değildir. Her üretimde olduğu gibi aslında girdi-çıktı ilişkisi şeklinde bir faaliyettir. Bu bilgiler çerçevesinde yıllar önce İç Anadolu Bölgesinde süt hayvancılığının yaygınlaştırılmaya başlandığı zamanlarda yapmayın etmeyin inek politikası yürütmeyin demiştim. Her zaman olduğu gibi çok bilmiş uzmanlar önerilerinde ineğe ihtiyaç duyacağı otu mısırdan sağlayacak şekilde (silaj) hükümetlere önerilerde bulundular. Herkes inekçiliğe başladı, ot meselesi mısır ile çözüldü. Ancak bu durum sürdürülebilir değildi, nitekim gide gide su kaynakları mısırın vahşi tabiatına dayanamadı, azaldı, kurudu. Yine 25 yıl önce mısırın vahşi bir bitki olduğundan bahisle ne kadar çok sularsan o kadar büyür, öyle devasa boyutta mısır bitkileri hoş güzel manzara verir ancak bu bölgede su sıkıntısına neden olur, söylemlerimiz de dikkate alınmadı. Bugün anlaşıldı ki inek meselesi aslında bir ot, ya da su meselesi imiş. Ehh bunun anlaşılmış olmasına da şükür diyorum. Konya’da 19 ilçede yeni inekçilik yatırımlarına izin verilmeyecekmiş. Ne yapalım, sağlık olsun. Deneme yanılma ile ne kadar daha mehter takımı yürüyüşü yapacağımızı merak ediyorum. Bu arada süt gerçekten çok ucuz, su yerine bile içilebilir, besin içeriği yönüyle tam bir gıda maddesi…