Mühendislik matematiksel düşünce becerisi olup, günümüzde makine, elektrik, inşaat ve kimya olmak üzere 4 ana daldan oluştuğu kabul edilir.Modern anlamda mühendis, bilim insanlarının ürettiği teorik bilgiyi teknisyen ve ustaların uygulayabileceği pratik bilgiye dönüştüren kişidir. Arthur Mellen Wellington mühendisi, “Beceriksiz birinin 2 dolara kötü yaptığı bir şeyi, 1 dolara iyi yapma sanatıdır.” şeklinde tanımlamıştır. Mühendislik, bilimsel bilgiye dayanan yaratıcı bir meslek olup, esas olarak bilimi uygulama sanatıdır.

Bu sanatın temel amacı; bilimsel çalışmaların ortaya koyduğu tüm bilgilerden, akıl ve deneyim yoluyla somut sentezlere vararak, gerçeklerden yararlanmak, bu temel bilgileri uygulamak ve farklı sorunlara güvenli, ekonomik ve pratik çözümler getirmektir. Basit bir ifadeyle insanların yararına, örgütleme, yönetme, doğadaki malzeme ve gücü kontrol etme sanatı olarak da tanımlanabilir. Gerçekte bu tanımlar birbirlerine ne kadar yakın olsa da tüm dünyada mühendislik eğitimi ile İlgili farklı eğitim modelleri bulunmaktadır.

Bu yazıda, eğitim sistemleriyle ilgili olarak referans alınabilecek ülkelerden UK, ABD, AB, Almanya ve Fransa’da Mühendislik Eğitiminin nasıl yapıldığı ve Türkiye’de uygulanabilirliği üzerinde duruldu. İngiltere’de mühendislik lisans programları 3 yıldır. Bu programlar; seminer, atölye, laboratuvar ve derslerden oluşan farklı modülleri içerir.3 yıllık eğitimi tamamlayan öğrenciler, lisans diploması alırlar ancak mühendis olarak hiçbir projeye imza atamazlar, yani yetkileri yoktur ve sorumluluk alamazlar. Projeye imza yetkisi Yetkin Mühendislik denen Chartered Engineer- Yeminli Mühendis(-CEng) unvanını almakla mümkündür. CEng. olabilmek için Engineering- Council United Kingdom – Birleşik Krallık Mühendislik Konseyi (ECUK) tarafından kabul edilmiş 4 yıllık bir üniversiteden mezun olma şartı bulunmaktadır.

Mezuniyetin ardından, en az 4 yıllık iş deneyimi şart koşulmaktadır. Bu 4 yılın 2 yılı yeni mezun mühendis veya stajyer pozisyonu, geri kalan 2 yılı da daha fazla sorumluluk alabileceği pozisyonlarda görevli olmalıdır. Ayrıca bu deneyim süreci başka bir CEng.’in gözetimi altında olması gerekmektedir.

Yetkinlik lisansını her mühendislik dalında ECUK sorumluluğunda sınavlar, mühendislik dalına ait (Institution of Civil, Mechanical, Electronic Engineers…- İnşaat Mühendisleri Kurumu, Makine Mühendisleri Kurumu ,Elektronik Mühendisleri Kurumu….) kurumlar tarafından organize edilir. Sınavlar sözlü veya yazılı olabilir. İlgili kurum jüri olarak 2 CEng lisanslı mühendis atar ve iş tecrübesini özetleyen raporu, sözlü olarak sınav jürisine sunar. Sınavda başarılı olan “Yeminli Mühendis” lisansını alır ve yetkili kılınır. Üyelik yenilenirken kişinin sürekli mesleki gelişimi takip edilir.

ABD’de mühendislik eğitimi 4 yıldır. Bunun ilk 2 yılı temel dersler ve diğer iki yılı da seçtiği branşı ilgilendiren derslerden oluşur. 4 yılın sonunda mezun olan mühendisler, kamu projelerine imza atmaya yetkili değillerdir. Yetkin Mühendis olmaları gerekir. ABD’de Yetkin Mühendis olabilmek için Professional Engineer- Profesyonel Mühendis (P.E.) lisansı alması zorunludur. Lisans ile ilgili yetkili otorite; National Society of Professional Engineers-Ulusal Profesyonel Mühendisler Derneği (NSPE) ve Lisansı veren kurum olarak National- Council of Examiners for Engineering and Surveying- Ulusal mühendislik ve ölçme denetçileri konseyi olup, her eyalette temsilcilikleri bulunmaktadır.

Her eyalette farklı kriterler ve farklı lisanslar bulunduğundan, farklı eyalette hizmet vermek için o eyaletin lisansını da almak gerekmektedir. P.E. Lisansını almak için;

1. Dört yıllık bir üniversite programını tamamlamış olmak,

2.Fundamentals of Engineering-Mühendisliğin Temelleri (F.E) sınavını geçmek, F.E sınavı mühendislik fakültelerinden mezun olduktan sonra lisans almak için atılan ilk adım olup, bir nevi okul bitirme sınavıdır. Matematikten ekonomiye, termodinamikten akışkanlara, mukavemete ve konu atlamadan bütün mesleki derslere ait 180 sorunun sorulduğu 8 saatlik bir sınavdır.

3. Dört yıllık iş deneyimi sahibi olmak (Bazı eyaletler bu deneyimin PE lisanslı mühendis altında olması şarttır - bazı eyaletlerde 3 yıl yeterlidir).

4. P.E sınavını başarıyla geçmek.

Bütün bu aşamaları başarıyla geçen mühendis, Yetkin Mühendis lisansını alır. Periyodik olarak NSPE kurumuna üyeliklerin yenilenmesi gerekmektedir. Continuing Professional Competency – Sürekli Mesleki Yetkinlik (CPC) için, Professional Development Hours– Mesleki Gelişim Saatleri (PDH) ve NSPE destekli kurslara devam etmek, seminerlere ve konferanslara katılmak veya konuşmacı olmak, ders vermek, makale veya kitap yazmak, patent almak, mesleki veya teknik bir dernekte aktif olarak yer almak gerekmektedir.

1950 yılında Amerika’da tüm eyaletlerde, eyalet mühendislik kayıt ve tescil yasaları (Engineering- Registration Law – Mühendislik Tescil Yasası) kurulmuş olup, 1965 yılından itibaren Yetkin Mühendislik Sınavı her eyalette verilmeye başlanmıştır. Bu sistem, Amerika dışında ilk olarak 2008 yılında Güney Kore ve daha sonra Mısır, Japonya ve Suudi Arabistan’da uygulanmaya başlandı.

Fransa’da mühendislik eğitimi toplam 5 yıldır. Bunun 2 yılı matematik ve fizik ağırlıklı hazırlık okuludur. Diğer 3 yıl mühendislik bilimleri, işletme ve stajı kapsar.

Almanya da mühendislik eğitimi hem teorik hem uygulamalı bilimleri kapsar. İlk 2 yılı temel dersler, diğer 3 yılı mühendislik bilimleri ve sanayi stajını içine alır. Geleneksel olarak Almanya mühendislik eğitiminde üniversitelerden mezun olanlara “Diplom-Ingenieur” unvanı verilir. Bologna sürecinin ardından geleneksel dereceler bachelor veya master dereceleri ile değiştirilmiş ve sadece diploma derecelerinde değil, eğitim sisteminde de ECTS kredi sistemi uygulamaya koyulmuştur.

Türkiye’de mühendislik eğitimi 4 yıl olup, bunun ilk 2 yılı matematik fizik mekanik mukavemet gibi temel dersler, diğer 2 yılı da mühendislik derslerini içerir. Stajlar yaz döneminde yapılır. Türkiye’de “Yetkin Mühendislik” uygulamasını ilk defa İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) başlatmıştır. İTÜ kampüsünde gerçekleştirilen bu sınavın 1. aşaması olan FE sınavı 2012 ve 2. aşaması olan PE sınavı ise Nisan 2013’de yapılmıştır. Bu sınava, sadece İTÜ son sınıf öğrencileri ve İTÜ mezunları katılmıştır. Maalesef daha sonra bu uygulamadan vaz geçilerek, büyük bir hata yapılmıştır. Devam etseydi, belki sistem bugün oturabilirdi.

Türkiye doğusuyla batısıyla bir deprem bölgesidir. Her ne kadar bilimsel olarak deprem zamanı belirlenmeye çalışılsa da en iyi yaklaşımla, 1-2 yıl veya 3-5 yıl gibi ifadeler kullanılmaktadır. Bu yaklaşımlar son derece iyi niyetli yaklaşımlardır. Şu gün şu saat deprem olacak demek, bugün için bilimsel olarak mümkün değil. O halde Türkiye’nin bir deprem ülkesi olduğunu bilerek depremle yaşamayı öğrenmemiz gerekir. 6 Şubat depreminde 44 bin canı kaybettik. Bu rakamın yükselme ihtimali oldukça fazla. Türk ekonomisine 35 milyar dolara mal olacağı, ekonomistler tarafından ifade edilmektedir.

Gazetelere kiralık diploma aranıyor diye ilanlar veriliyor. Bunun tam tersi ilanlar da var. Bu ilanları verenler açıkça suç işliyorlar. Üniversitelerimizde eğitim çökmüş durumda. Türkiye şartlarında 4 yıllık mühendislik eğitimi alan biri mezun olur olmaz, gözünü en üst makamlara dikiyor.

ABD ve İngiltere’de mühendislik eğitiminin nasıl olduğunu yukarıda detaylı açıkladım. İTÜ 2012 ve 2013 yıllarında ABD’de uygulanan Yetkin Mühendis sistemini başlattı, ancak devamını getiremedi. Türkiye’de mühendislik eğitimi veren tüm bölümlere Yetkin Mühendislik kavramı getirilmelidir. PE belgesini almayan mühendisler, kesinlikle projelere imza atma yetkisine sahip olmamalıdır. Eski mezunlardan da bu belge istenmelidir.

Burada en büyük sorumluluk Üniversiteler ve Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK)’na düşmektedir. YÖK önümüzdeki eğitim-öğretim yılında mühendislik eğitimi veren tüm fakültelere “Yetkin Mühendislik” belgesi alınması ile ilgili çalışmaların başlatılmasını duyurmalıdır. Ayrıca müteahhitlere “Yetkin Müteahhit” belgesi alma zorunluluğu getirilmelidir. Bu belgeyi alabilmeleri için, PE şartlarını sağlayan bir alt yapı kadrosu olması gerekir. Müteahhitlerle ilgili Yetkin Müteahhit belgesinin alınması ile ilgili olarak, Belediye İmar ve Şehircilik Dairesi Başkanlığı, Yapı Denetim ve Ruhsat Şube Müdürlüğü ile Mühendis odalarının birer temsilcisi ve Ulaştırma ve Alt Yapı Bakanlığı’ndan bir temsilcinin katılımıyla, yılda bir veya iki defa toplanarak, Yetkin Müteahhit belgesi verilip verilemeyeceği değerlendirilebilir.

İnsanlar deprem fayları üzerine ehil olmayan müteahhitlere güvenerek ev yaptırıp içine otururlarsa, sonuçlarına katlanırlar. Yeryüzü çeşitli yerlerde her zaman sallanıyor. Eğer bunu biliyor ve ev fay üstüne, üstelik yönetmeliklere aykırı olarak yaptırılırsa, en küçük depremde bile binanın yıkılacağı, can ve mal kaybına sebep olacağı aşikârdır. Deprem sonrası her zaman suçlu aranır. Öncelikle suçlu, insanın kendi cehaletidir. Çünkü cehalet o kadar büyük bir güçtür ki, hiçbir deprem onu yenemez.

İnsanlar sadece depremlerle değil, yıkılan binalar tarafından öldürülüyor. Depremlerle ilgili doğal sebeplerin önüne geçmenin mümkün olmadığını biliyoruz. Bu nedenle, DOĞAL SEBEPLER NE OLURSA OLSUN GÜNAH; BU BİNALARI YAPAN, YAPIMINA RUHSAT VEREN, PROJELERİNE İMZA ATAN SORUMLULAR İLE İYİ EĞİTİM VEREMEYEN ÜNİVERSİTELERİNDİR.