Yine bir anayasa yapma söylemleri ile karşı karşıyayız. Öncelikle bazı temel bilgileri vermek gerekir. Birincisi anayasa yapmak “kurucu meclis işidir” yani şu andaki mevcut TBMM ile Anayasa yapma şansı yoktur. Yapılırsa da, ondan sonraki süreçte de “yeni anayasa yapılmalıdır” sözlerini çok duyarız.

Bir de Türkiye’de anayasa değişikliği nasıl olur bakalım: Ülkemizde bir anayasa değişikliğinin gerçekleşebilmesi için, değişiklik teklifinin önce TBMM’nin üye tamsayısının üçte iki veya beşte üç çoğunluğu ile kabul edilmesi sonra da değişikliğin Cumhurbaşkanı veya halk tarafından onaylanması gerekmektedir. Değişiklik teklifi TBMM üye tamsayısının üçte iki çoğunluğuyla kabul edilmiş ise bu değişikliği Cumhurbaşkanı onaylamayabilmektedir. Ancak değişiklik TBMM üye tamsayısı beşte üç çoğunluğuyla kabul edilmiş ise, değişikliğin gerçekleşebilmesi için halkoylaması sunulması gerekmektedir.

Türkiye’de şu anda anayasa yapmak için üç kurum karar mekanizması durumundadır. 1- TBMM 2- Cumhurbaşkanı 3- Halk. Ancak burada kısaca asli kurucu iktidar ve tali kurucu iktidar terimlerinden de bahsetmek gereklidir.

Asli kurucu iktidar, hukuk dışı bir iktidardır. Diğer bir ifadeyle, bu iktidar, “hukuk boşluğu” ortamında belirir. Bu hukuk boşluğu da iki şekilde olabilir. Ya “baştan itibaren hukuk boşluğu” ya da “sonradan oluşmuş hukuk boşluğu” şeklinde olabilir. Baştan itibaren hukuk boşluğunda önceden bir anayasa yoktur. Yapılan anayasa devletin ilk anayasasıdır. Sonradan oluşmuş hukuk boşluğunda ise önce mevcut anayasayı ortadan kaldırarak bir hukuk boşluğu yaratılır sonra da bu hukuk boşluğu yeni bir anayasa yaparak doldurulur. İşte burada anayasa yapacak olan iktidar, “asli kurucu iktidardır”.

Tali kurucu iktidar, diğerinin tersine hukuki nitelikte bir iktidardır. Tali kurucu iktidar, bir anayasayı yine o anayasada öngörülmüş usullerle değiştirme iktidarıdır. Tali kurucu iktidarda anayasayı değiştirme yetkisinin hangi organa ait olduğu yine anayasalarda belirtilmektedir. Değiştirme yetkisini anayasalar, kendi kurduğu organlardan birine, örneğin belirli şartlar altında yasama organına vermektedirler. Yani tali kurucu iktidar, mevcut anayasa ile kurulmuş bir iktidardır.    

Yeni bir anayasa yapma işi aslî kurucu iktidar, mevcut bir anayasada değişiklik yapma işi de tali kurucu iktidarın yetkisindedir. Aslî kurucu iktidar ile tali kurucu iktidar arasındaki ayrımın anlamı budur. Dolayısıyla TBMM’nin bir aslî kurucu iktidar mı, yoksa bir tali kurucu iktidar mı olduğunu tespit etmek gerekir. TBMM’nin anayasa değişikliği sürecindeki görev ve yetkisi 1982 Anayasasının 175’nci maddesiyle belirlenmiştir. Ülkemizdeki mevcut durum göz önüne alındığında yeni bir anayasayı bu şartlar altında yapmak sıhhatli sonuçlar doğurmayacaktır. O zaman bu şartlar nasıl olmalıdır, bunu da bir dahaki yazımda belirteyim.

Dostlukla kalın.