Anadolu' da Bugün Gazetesi' nin çok değerli takipçileri, geride kalan 3 yazımda çalışma hayatında giderek yaygınlaşan mobbingle ilgili pek çok detayı sizlere aktardım.

Bu haftaki yazımda ise mobbinge maruz kalan çalışanların bu durumla nasıl mücadele edebileceklerinden ve yasal haklarının neler olduğundan bahsedeceğim.

Bir çalışanın mobbingle karşı karşıya olduğunu söyleyebilmemiz için tacizin haftada en az bir kez ve 6 ay boyunca sistematik bir şekilde süregelmesi söz konusudur. Bu yüzden psikolojik şiddete maruz kalan çalışanlar, genellikle başlangıçta fark edemezler ve bunun herkese yapılan normal davranışlar olduğunu düşünürler. Zamanla farkındalık oluşmaya başlar ve hem çalışmakta olduğu kuruma hem de bu davranışı uygulayan iş arkadaşına ya da yöneticisine karşı olan güvenini kaybetmeye başlar. Ayrıca bu davranışlara niçin maruz kaldığına anlam veremedikçe kendisine olan güvenini de yavaş yavaş kaybedebilir, devamında ise zorbalık yapanı değil kendisini suçlama eğilimine girebilir.

Bu yüzden kişilerin mobbingle mücadele edebilmesi için öncelikle karşı karşıya kaldıkları zorbaca davranışları fark etmesi ve altında yatan nedenleri tanımlamayabilmesi çok önemlidir.

Mobbinge maruz kalan bireylerin en sık baş vurduğu savunma mekanizması bu durumu yok saymaya çalışmasıdır. Ne yazık ki bu yaklaşım sorunu çözmede işe yaramayacağı gibi kişide oluşabilecek psikolojik travmaların daha da derinleşmesine yol açabilir.

Psikolojik tacize uğrayan bireylerin bu süreci atlatabilmesi için öncelikli olarak yapmaları gereken şey özgüvenlerini besleyecek ve güçlü tutacak çalışmalarda bulunmalarıdır. Mobbing mağdurları yaşadıkları tüm olumsuz durumlara karşın özsaygılarını koruyabilmeli, kontrolü kaybetmemeli ve aşırı tepkilerden kaçınmalıdır. Bilinçli bir şekilde yaşadıklarını akıl süzgecinden geçirerek vereceği ani tepkilerden çok mantıklı karşılıklar verip kendilerini savunmalıdırlar.

Sistematik bir şekilde baskıya uğrayan bireylerde doğal olarak stres seviyesi yükselir. Bu yüzden kişinin kendisini iyi tanımasının, güçlü yönleri ve gelişim alanlarının farkında olmasının yanı sıra, stresle başa çıkma yöntemleri konusunda kendisini geliştirecek çözümler bulmasında fayda vardır. Bu konuda tek başına yeterli direnci gösteremeyen kişilerin psikolojik destek almaktan kaçınmamaları gerekir.

İş yerlerinde mobbing uygulayan ve mobbinge maruz kalan çalışanların dışında üçüncü bir grup daha vardır ki, onlar da bu şiddete şahit olan çalışanlardır. Bu kişilerin tavırları da önemlidir. Mobbinge tanıklık eden çalışanlar ya bir gün kendileri de mağdur olmamak adına uygulayıcının yanında olmayı tercih ederler; ya da mobbingin normalleşmemesi ve kurum kültürüne dönüşmemesi için mağdurun yanında olarak ona destek verirler.

Psikolojik şiddetin iş yerlerine vereceği ciddi zararlar vardır. En önemlisi de mobbing sebebiyle ortaya çıkan verim ve performans kaybı dolayısıyla şirketin uğrayacağı maddi kayıplardır. Bunun dışında böyle bir ortamda kimse çalışmak istemeyeceği için kurumlar hem iyi çalışanlarını kaybederler hem de yetkin çalışanları istihdam etmekte zorluk yaşarlar.

Bundan dolayı kurumların da mobbinge göz yummaması, çalışanları koruyacak tedbirler alması ve yaşanabilecek sorunlarda hızlı ve etkin çözümler üretmesi gerekmektedir.

İşyeri sahiplerinin ve üst düzey yöneticilerin bilinçli olması, kurum kültürünün ve değerlerinin çalışanlara net bir şekilde aşılanması, çalışanlara değer verildiğini gösteren faaliyetler düzenlenmesi, tüm çalışanların iletişim becerilerini geliştirmeye yönelik eğitimler verilmesi, şeffaf ve adil kariyer süreçlerinin uygulanması, herkesin görev ve sorumluluk alanlarının net bir şekilde belirlenmesi gibi faktörler, mobbingle mücadele için kurumlar tarafından etkin bir şekilde uygulanmalıdır.

Peki psikolojik şiddete maruz kalan çalışanlar yasal yollardan haklarını aramak istediğinde neler yapmalıdırlar?

Uzmanlar, mobbing mağdurlarının, maruz kaldıkları olayları not etmelerini, delil toplamalarını, yaşananlara ilişkin şahit bulmalarını önermektedirler.

Mağdurun gerektiğinde mobbing uygulayan kişilerle açık açık konuşması ve şikayetçi olacaklarını söylemelerinin de oldukça caydırıcı bir faktör olduğu bildirilmektedir.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezi’ nin “ALO 170” hattı mobbing mağdurlarına hizmet vermektedir. Ayrıca bu merkezde Çalışma Psikologları da hizmet vermektedir.

Mobbingle ilgili olarak yasalarımızda doğrudan bir düzenleme yapılmamıştır. Bununla birlikte bu kavram kapsamına giren davranışların sonuçları açısından ihlal ettiği haklar kanunlarla koruma altına alınmıştır.

Yasaların mobbing teşkil eden davranışlarla ilgili dikkate aldığı en temel özellik olumsuz davranışların sistematik olması, bilinçli/kasıtlı bir şekilde gerçekleştirilmeleri, çalışanı iş yerinden uzaklaştırmayı amaç edinmeleri ve uzun bir süre devam etmeleridir.

Örneğin makul bir gerekçe ile bir çalışana görevi dışında herhangi bir işin bir seferliğine yaptırılması mobbing kapsamına girmez, ancak bu durum süreklilik arz ettiğinde mobbing sınıfında değerlendirilebilir.

Çalışanların mobbinge uğradığını gösteren deliller sunması halinde, ispat yükü işverene geçmektedir. Yani işçinin maruz kaldığı baskıya ilişkin basit emareler sunması, iddialarında gerçekçi olması yeterlidir.

Mobbinge uğrayan ve bunu ispatlamak için makul gerekçelere ve delillere sahip olan bir çalışan, iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir. Çünkü çalışanlar işverenlerin yasal olarak koruma ve gözetme borcu altındadır. Mobbing mağduru çalışan durumu işverene bildirmesine rağmen işveren herhangi bir önlem almıyorsa haklı nedenle fesih hakkını kullanabilir.

Bunların yanında sistematik olarak psikolojik şiddete maruz kalan bir çalışan, yaşadığı sorunların niteliği karşılığında manevi tazminat talep edebilir. Söz konusu mobbing davranışı aynı zamanda bir suç unsuru taşıyorsa mağdurun Cumhuriyet Başsavcılığı’na suç duyurusunda bulunma hakkı da mevcuttur.

Tüm yasal süreçler için özellikle iş hukukunda deneyimli avukatlardan mutlaka destek alınması da sonuç almada çok etkili olacaktır.

Görüldüğü üzere mobbing hem çalışanlara hem de kurumlara ciddi maddi ve manevi zararlar veren, basite indirgeyemeyeceğimiz, çok kapsamlı olarak ele alınması ve mücadele edilmesi gereken bir süreçtir.

Tüm çalışanlara mobbinge maruz kalmadıkları verimli ve huzurlu bir çalışma hayatı diliyorum.

Sağlıcakla kalın.