2024 Kasım ayı enflasyonunun açıklanmasıyla birlikte TÜİK enflasyonu, yıllık % 47,09 olarak gerçekleşti.

Devlet 2025 yılında alacağı vergilere % 43,94 zam oranı belirledi.

2025 yılında asgari ücretle çalışanlara verilen zam oranı, % 30 olarak tespit edildi. Bu oranın işverene maliyeti ise % 40 olacağı belirtiliyor.

Memurlar 2025'in ilk altı ayı için % 6 (altı aylık enflasyon farkı ile birlikte % 10,59), ikinci altı aylık ise % 5 zam alacak. Bu demektir ki memura 2025 yılında toplam % 11 zam yapılacak.

Ekim enflasyonunun açıklanmasıyla birlikte kiralara yapılacak zam oranı ise 63,47 olarak öne çıktı.

Rakamlara boğmak gibi bir niyetim yok. Yalnız hepimizin bildiği bu oranlara bakılırsa işçi, memur, asgari ücretli ve emekli az veya çok, yeter veya yetmez, yeni yıl ile birlikte zam alacak. Devlet de vergi oranlarını artırmak suretiyle daha fazla vergi toplayacak. Çalıştırdığı işçinin maliyeti kendisine yüzde 40'a mal olacak işveren de ürettiği ürünlerine önü açık olmak üzere en az yüzde 40 zam yapacak. Ekim ayı enflasyon oranına göre belirlenen yıllık kira artışı ise % 63 buçuk ile asgari ücret zam oranını ikiye katlayacak.

Böyle her yıl her vergiye, iğneden ipliğe her şeye zam yapılacaksa, vergi ve ürün maliyetlerine yapılan zam, sabit gelirliye yapılan zammı kat kat katlayacaksa, bu durumda başta asgari ücretli olmak üzere sabit gelirlinin aldığı maaş ve ücrete zam vermenin ne anlamı var. Hiç zam yapılmasa daha iyi. Çünkü sabit gelirliye kaşıkla zam veriliyorsa vergi veya ürünlere ise kepçe ile zam yapılmaktadır. Yani kaşıkla verilen kepçe ile alınmakta. Daha doğrusu son birkaç yıla gelinceye kadar kaşıkla verilen kepçe ile alınır şeklinde idi. Bu yıl ile birlikte kaşıkla verilen kazanla alınıyor dense yeridir.

Şu bir gerçek ki çalışan nüfusun yüzde 43'ü olan 7 milyon asgari ücretliye reva görülen yüzde 30'luk zamla birlikte asgari ücretlinin eline geçecek 22.104 lira ile asgari ücretlinin geçinebilmesi mümkün değildir. Aynı şekilde başta en düşük seviyede maaş alan emekliler olmak üzere çoğu emeklilerin eline geçen maaşla geçinebilmeleri de mümkün değildir.

Burada devlet vergisiz ayakta duramaz. Vergi olmalı denebilir. İşveren elindeki imkanları zorlayarak asgari ücreti maksimum seviyeye yükseltti. Başka türlü işsizlik artar, enflasyonla mücadele edilmez denebilir. El hak devlet vergi koyacak, işveren de işçiye verdiği maaş zammını çıkartmak için zam yapacak. Başka türlü olmaz denebilir. Elbette vergi koyan devlet haklı, yüksek zam veremeyen işveren de haklı. Az zam verildi diyen asgari ücretli de haklı. Gördüğünüz gibi kendi penceresinden herkes haklı. Şu bir gerçek ki bu kadar haklıdan bir hak ve haklı ortaya çıkmıyor. Çünkü ateş düştüğü yeri yakmaya devam edecek.

Anlamadığım, her yeni yılda başta vergiler olmak üzere her şeye ve herkese tepeden tırnağa zam yapılacaksa, yapılan zam oranları birbirine orantılı olmalı. Devlet % 44 vergi artırımı yaparken sabit gelirliye de yüzde 44 yapılmalı ki bunun bir anlamı olur. . Bu oran yüksek ise mademki her şeyin kriteri asgari ücretlinin oranı ise o halde vergiler dahil, ürünlere ve kiralara zam 2025 boyunca yüzde otuzu geçmemeli. Anlatmak istediğim yapılan zam ile verilen zam anlaşılır ve tutarlı bir oran olmalı.

Görünen o ki verilen ve konan zam kaşık-kepçe misali hep sabit gelirinin aleyhine işliyor.

Bence her yıl başında verilen zammın aleyhine devlet ve işveren vergi ve ürünlere katlamalı zam yapacaksa sabit gelirliye ve asgari ücretliye hiç zam yapılmasın. Densin ki işçi, memur, emekli ve asgari ücretlinin aldığı 2024 maaş ve ücreti 2025 yılında da aynı olacak. Yani asgari ücretli yine 17 bin lira almaya devam edecek. Diğer sabit gelirliler de zam almayacak. Devlet de vergi oranlarını artırmayacak, işveren de ürünlerini 2024’ün fiyatıyla satacak. İnanın, buna herkes razı olur. Böylece fiyat ve maaş istikrarı sağlanmış olur. Enflasyon azmaz. Hayat pahalılığı da olmaz. Zam yapılacaksa petrolün variline ve yurtdışı ithal ürünlere artış olduğunda zam yapılır. Başka da yapılmaz. Bu önerim hayata geçirilirse yani zamsız hayat hepimiz için gamsız hayat olur. Hazır döviz bir yıldır kış uykusuna yatmışken bu fiyat istikrarının önünde bir engel olacağını düşünmüyorum.

Yok, geleneğimiz de zam vardır. Mutlaka zam verilmeli ve zam yapılmalı denirse, verilen ve konan zam oranı dengeyi bozmayacak şekilde orantılı olmalı. Yok, bunun ceremesini asgari ücretli ve sabit gelirli çekecek denirse, bu hakkaniyete sığmaz. Bunun adı, altta kalanın canı çıksın olur. Teşbih yerinde olursa “Alavere, dalavere. Kürt Memet nöbete” olur.

Bir diğer önerim, asgari ücretliye işveren hiç ücret vermesin. Çalıştığına karşılık olarak işçinin aylık yeme, içme, kira, ulaşım ve barınmasını asgari karşılasın. İşçi buna dünden razı olur. Aynı şekilde devlet emeklisinin asgari geçimini sağlasın, maaş vermesin. Emekliler de bu duruma rıza gösterir.

Hiçbirini yapamıyorsak, işçi ve emekliye “Hak ettiğinizi tam veremiyoruz. Gücümüz buna yetti. Kusura bakmayın” denebilir. Ama sakın ola ki sakın, işçi ve memuru bugüne kadar enflasyona ezdirmedik, ezdirmeyeceğiz demeyin. Çünkü dalga geçilecek zaman değil.