Anadolu' da Bugün Gazetesi' nin çok değerli takipçileri, geçen haftaki yazımda mobbingi tanımlamaya çalışmış ve çalışma hayatında giderek daha fazla karşılaşılan bu olumsuz durumun temelinde yatan akran zorbalığından bahsetmiştim.

Bugün konuyu daha iyi anlaşılabilmesi için biraz daha detaylandırmak istiyorum

Şirketlerin büyüklükleri, hiyerarşik yapısı ve personel sayıları ne olursa olsun her çalışan, diğer şirket çalışanları tarafından mobbinge maruz kaldığını hissedebilir ya da düşünebilir.

Mobbing kavramını ilk ortaya atan Heinzz Leymann bunun nasıl tespit edilebileceği ile ilgili olarak 45 farklı mobbing davranışı belirlemiş; bu davranışların hedefteki bir kişiye ne kadar zarar verdiğini değerlendirmek için 1996 yılında Psikolojik Terör Ölçeği’ ni geliştirmiştir.

Leymann’ a göre bireye yönelmiş olumsuz davranışların mobbing kapsamında değerlendirilebilmesi için haftada en az bir kez gerçekleşmesi, minimum altı ay boyunca süregelmesi, belirli bir hedefe yönelik olması ve mağdurun durumla baş etmekte zorlanıyor olması gerekmektedir.

Leymann’ ın belirlemiş olduğu 45 farklı mobbing davranışını aslında aşağıdaki 5 ana bölüme göre sınıflandırabiliriz:

1. Çalışanın kendini göstermesine ve iletişim kurmasına ilişkin engeller,
2. Sosyal ilişkilere yönelik saldırılar,
3. İtibara yönelik saldırılar,
4. İş ve yaşam kalitesine yönelik ifadeler,
5. Bireyin doğrudan sağlığına yönelik davranışları içeren ifadeler.

Peki, yıldırma, zorbalık ya da psikolojik şiddet olarak da adlandırılan mobbingle iş hayatında kimler daha çok karşılaşabilmektedir, bunun için belli bir kişilik özelliğinden bahsedebilir miyiz, bu zorbalıklara maruz kalanlar bir tanıma ya da sınıfa uyan çalışanlar mı?

Bu soruların kesin bir cevabı olmamakla birlikte, çalışanların kişilik özelliklerine göre daha fazla veya daha belirgin bir mobbing davranışına uğrama ihtimalleri olabileceği düşünülmektedir.

Bunlara cevap verebilmek için, Friedman ve Roseman adlı iki akademisyen bir kişilik envanteri hazırlamış ve çalışanları işe yaklaşımları ve kişilik özellikleri açısından A ve B Tipi olarak tanımlanan iki ana grupta değerlendirmiştir. Siz de kendinizi kesinlikle bu iki gruptan birine daha yakın bulacaksınız.

Birinci grupta (A Tipi) yer alan çalışanlar genellikle idealist, mükemmeliyetçi, dinamik, amaçlara ulaşmak için mücadele eden, başkalarının önüne geçmek için sürekli rekabet etmekten hoşlanan, kaybetmeyi kabullenemeyen, aceleci, verilen işleri zamanında bitirme gayreti içinde olan, sorumluluk duygusu yüksek, başarıya ulaşmak için işlerini birçok şeyden daha çok önemseyen bireyler olarak tanımlanmaktadır.

Bu grupta yer alan çalışanlar, rekabeti seven ve performanslarını sürekli yükseltmek için çaba sarf eden, daima belli bir konuya odaklanarak kendileri için agresif hedefler belirleyen ve yüksek beklentiler içinde olan, diğer çalışanlarla da sürekli bir rekabet içinde olduklarını düşünerek çalışan, çoğunlukla sadece işlerine odaklanmaları nedeniyle çevresini genelde ihmal eden kişiler olarak dikkat çekerler.

İkinci grupta (B Tipi) yer alan çalışanlar ise, rekabetten ve başkaları ile mücadeleden hoşlanmayan, daha rahat ve esnek kişilik tipi olarak bilinmektedir

Bu grupta yer alan çalışanlar, mükemmeliyet beklentisinden uzak, heyecan ve telaşa kapılmayan, sakin davranan, genellikle sorumluluk duygusu düşük olan, zamanı çok dikkate almayan, sabırlı, kendini övmeyi sevmeyen, kazanmak için kendini sıkmayan, rahat yapıda, sınırlı zamanlı işleri yapmayı ve acele etmeyi sevmeyen, yumuşak huylu, başkaları ile uzlaşmacı olmaya yatkın, aşırı hırslı ve bencil olmayan, mükemmellik peşinde koşmayan, toleranslı davranan kişilerdir.

A Tipi çalışan grupları ağırlıklı olarak yukarıda saydığım beş ana mobbing davranışından birincisine yani kendini göstermesine ve iletişim kurmasına yönelik engellerle daha çok karşılaşabilirler. Çünkü, A Tipi kişilik özelliğine sahip çalışanlar, iş ortamında daha idealist ve mükemmeliyetçi olan, rekabetçi davranan ve rekabet etmekten hoşlanan kişilerdir.

B Tipi kişilik özelliği gösteren çalışanlar ise, sosyal ilişkilere yönelik saldırılara anlamlı farklılık yaratacak düzeyde daha çok maruz kalmaktadır.

Diğer boyutlar arasında A ve B Tipi çalışanlarda anlamlı farklar bulunmamaktadır. Yani her iki tip kişilik de iş yerlerinde itibarlarına yönelik saldırılara, iş ve yaşam kalitesine ve sağlıklarına yönelik olumsuz ifadelere ve psikolojik şiddete eşit derecede maruz kalabilirler.

Gördüğünüz gibi mobbing oldukça yaygın ve bir o kadar da derinlemesine incelenmesi gereken bir konu. Bu yüzden haftaya da bu konuyu yazmaya devam edeceğim.

Sağlıcakla kalın.