"Allah, size, emanetleri mutlaka ehline vermenizi ve insanlar arasında hük­mettiğiniz zaman adalet­le hükmetmenizi emrediyor. Doğrusu Allah, bununla size ne güzel öğüt veriyor! Şüphe­siz ki Allah, hakkıyla işitendir, hakkıyla görendir.” (Nisâ sûresi (4), 58)

Emanet, insanın emin ve itimat edilir olması, kendine maddî ve manevî bir şeyin gönül rahatlığı ile korkusuzca teslim edilebilir ve istenildiğinde sağlam bir vaziyette alınabilir halde bulun­ması demektir. Ayrıca insanın bu eminliği sebebiyle, gerek Allah gerek insanlar tarafından herhangi bir surette kendisine bırakılmış olan şeye de emanet denilir. İnsan, Allah Teâlâ’nın emanetini taşıyan bir emin, bir vekil olma niteliğine sahip yegâ­ne yaratıktır. Bu sebeble, bütün yaratıklar üzerinde hüküm ve tasarruf yetkisi, sadece insana verilmiş­tir. İnsan, bu yetkiyi ne kadar mükemmel kullanıp yerine getirir ve emaneti yerli yerine koyabilirse, kıymeti o derecede artar ve yükselir. Emanet ile hükmün, yani hâkimiyetin bu birbirinden ayrılmama­sı gereken alâkasından dolayı, önce emanet, arkasından da adaletle hükmetme emredilmiş­tir. O halde emin olmayanın adil olması herhalde düşünülemez. Bu üstün nitelikleri bir arada top­ladığı için, bu âyet-i kerîmenin, dinin ve şeriatın tamamını işaret yoluyla ifade ettiği ve ahkâm ayetlerinin esası kabul edildiği söylenmektedir.

İnsanın bütün davranışları,

Rabbine, kendine ve halka karşı mükellef olduğu üç çeşit emane­tin dışa akseden görüntüsüdür. Rabbine karşı emanete riâyet eden bir kimse, Allah’ın hüküm­lerine, İlâhî kanunlara uyar. Bu, bütün uzuvları ilgilendiren vazi­felerimizle doğrudan alâkalıdır. Çünkü insanın her uzvu kendi­sine verilen bir emanettir. Her emaneti, yerli yerinde ve Allah’ın rızasına uygun tarzda kullan­mak, korumak gerekir. Aksi takdirde emanete hiyânet edilmiş olur.

İnsanın kendine karşı emin­liği, din ve dünya işlerinde en doğru ve kendine en faydalı olanı tercih edip seçmesi, zararlı olan her şeyden uzak durmasıdır. Halka karşı emanet sahi­bi olmak, insanların hak ve hukukunu gözetmek, onlara zarar ve ziyan vermemek, insanları aldatmamaktır. Yöneti­cilerin halka adaletli davranması, âlimlerin insanları hak olan yola, doğru itikada ve sahih amele sevk etmesi, halkın da yöne­ticilere ve âlimlere hıyanetten sakınması bu emanetin gerekle­rindendir. Eşlerin birbirine karşı hak ve vazifeleri, ırz ve namus­larını korumaları, çocuklarını terbiye etmeleri de emanetin içinde sayılır.

O halde emanet, Allah’a karşı hak ve vazifeleri, kulların hu­kukunu, yani umûmî ve husûsî hukuku, bunlarla ilgili olan davranışları, sözleri, itikâdî, amelî ve ahlâkî alanı, maddî ve manevî hakların hepsini kapsayıcı bir niteliğe sahiptir. Âyet-i kerime­deki emir de bütün mükellefleri içine alır.

Müfessirlerden pek çoğu gibi, fakihler ve diğer İslâm âlimleri de bu âyetin özellikle emirler, iş başındaki idareciler hakkında nazil olduğu kanaatindedirler. Çünkü her işi ehline tevdi etmek ve adaletle hükmetmek onla­rın görevidir. Ancak, herkesin bir sorumluluk taşıdığı gerçeği göz önüne alınınca emanetin, yükümlülüğü ölçüsünde herkesi ilgilendirdiği neticesine varılır.