19 MAYIS YALANLARI

Bugün 19 Mayıs 2020; Mustafa Kemal Atatürk’ün 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkıp Milli Mücadele’yi örgütlemeye başlamasının 101.yıl dönümü. Bugün “Atatürk’ü Anadoluya Padişah Vahdettin gönderdi!” diyerek Milli Mücadele’den Padişah Vahdettin’e pay çıkarmaya çalışanların yalanlarını cevaplayacağız hep birlikte.

21 NİSAN 1919 Tarihli İngiliz Notası

30 Ekim 1918 Mondros Ateşkes Antlaşması’nın 7. Ve 24. Maddelerine göre İtilaf devletleri Anadolu’da karışıklık çıkan yerleri Doğu’da Ermenilerin yaşadığı 6 ili işgal edebilecektiler.

Kafkasya’ya açılan koridor durumundaki Karadeniz’e büyük önem veren İngilizler, 26 Aralık 1919’da Batum’u işgal etmiş, o bölgedeki 9.Ordu’nun dağıtılıp silahlarının teslimini geciktiren Yakup Şevki Paşa’yı görevden uzaklaştırıp tutuklamışlardı.

İngilizler, Karadeniz’de özellikle Samsun’dan şikayet etmeye başlamışlardı. Çünkü Samsun’da karışıklıklar vardı. "Pontus Devleti" kurmak isteyen Rum çetelerine karşı Türkler direnişe geçmişti. (1)

İngilizler, 9 Mart 1919’da Samsun’a 200 kişilik küçük bir askeri birlik çıkarmışlar, 50 kişilik bir kısmınıda Merzifon’a göndermişlerdi. (2)

İngilizlerin Samsun’a asker çıkarmaları bölge halkının tepkisini çekmişti. 17/18 Mart 1919 gecesi Makineli Tüfek Bölüğü’ne bağlı Teğmen Hamdi Bey, askerleriyle birlikte dağa çıkmıştı. (3) 

Bu sırada Anadolu’nun başka yerlerinde de işgallere karşı direnmenin yolları aranmaya başlanmıştı. 

Bu gelişmeler üzerine İngiliz Yüksek Komiseri Amiral Calthorpe, 21 Nisan 1919’da İstanbul Saray Hükümetine bir nota vermiştir. (4) 

21 Nisan 1919 İngiliz Notasının içeriği;

1- Erzurum, Erzincan, Bayburt , Sivas yörelerindeki ordunun terhis ve silahlarının toplanması işi yavaş gitmektedir.

2- Bu yörelerde askeri eylem planı içeren şuralar kurulduğu duyulmuştur.

3- Bu şuralar, ordu denetimi altında asker toplamaktadır. Bu gelişmeler bölgede yaşayan halkı rahatsız etmektedir.

4 - Bu durumların tamamına derhal son verilmez ise, işler ciddiyet kazanacaktır.

5 - Şuraların asker toplamalarının engellenmesi için derhal talimat verilmelidir. (5) 

İngiliz Komiser Vekili Amiral Webb 25 Nisan 1919’da bizzat Sadrazam Damat Ferit’i ziyaret ederek aynı istekleri tekrarlamıştır.

Damat Ferit İngiliz yetkililere, “Hükümetin halkı silahsızlandırarak” bu sorunu en kısa zamanda çözeceğini bildirmiştir. (6) 

ATATÜRK’ÜN SAMSUN’A GÖNDERİLME NEDENİ

İngilizlerin 21 Nisan 1919 tarihli notası üzerine etekleri tutuşan İstanbul Saray Hükümeti, İngilizlerin isteklerini yerine getirmek için Samsun’a “Umumi Müfettiş” göndermeye karar vermiştir.

Atatürk’ün Alman karşıtı olması, ittihatçı olmaması, İstanbul’dan uzaklaştırılmak istenmesi gibi sebepler saray telkinleriyle birleşerek onun müfettişlik görevine getirilmesinde etkili oldu. (7)

Padişah Vahdettin, Mekke’de yayınladığı beyannamesinde Mustafa Kemal’i Anadolu’ya gönderen kabineye uydum demiştir. (8)

Ayrıca Harbiye Nazırı Şakir Paşa Atatürk’e Samsun’da Pontus olaylarını araştırması için ilgili birde dosya vermiştir. (9)

Yani umumi müfettişlik görevi Atatürk’ü Anadolu’ya göndermek için Padişah Vahdettin’in icat ettiği bir görev değil. İngilizlerin notasından doğmuş bir hükümet görevlendirmesidir. Paris Barış Konferansı’nın Osmanlı’nın kaderini belirleyeceği o günlerde İstanbul Saray Hükümet’i Mondros Mütarekesi’ne harfiyen uyduklarını İtilaf devletlerine göstermek istiyor Anadolu’da ateşkes hükümlerine aykırı olarak gelişen askeri ve sivil direnişlerin kendilerini Paris’te zora sokacaklarını düşündükleri için Atatürk’ü büyük askeri ve mülki yetkilerle direniş başlatsın diye değil direnişi engellesin diye gönderdiler.

Atatürk’e Verilen Görev ve Yetkiler 

a) Bölgedeki asayişin düzeltilmesi, asayişsizlik nedenlerinin belirlenmesi.

b) Silah ve cephanenin bir an önce toplattırılıp koruma altına alınması

c) Şuralar varsa ve asker topluyorsa bunun kesinlikle engellenmesi, şuraların kapatılması.

d) 3. Ve 15. Kolorduların müfettişin emrine verilmesi.

e) Atatürk, Müfettişlik bölgesi Trabzon, Erzurum, Sivas, Van, Erzincan ve Canik illerine gereken emirleri verebilecek, buralarla sınırı olan Diyarbakır, Bitlis, Mamuretülaziz, Ankara, Kastamonu illerindeki ordu komutanlarıda Atatürk’ün emirlerini dikkate alacaklardır. (10)

Bu talimatnameden açıkça görüldüğü gibi Atatürk’ten beklenen direnişi topyekün sonlandırmasıdır.

Orduları dağıtması ve silahları toplamasıdır. 

Atatürk’e geniş yetkiler verildiği doğru ancak bu yetkilerin yurtta direnişi örgütlemesi için verildiği koca bir yalandır.

Bu yetkilerin geniş olmasının en önemli ve birinci sebebi İngiliz Notası’nda Erzurum, Erzincan ve Sivas gibi illerde silahların toplanması işinin yavaş gittiğinden İngilizlerin şikayetçi olması İkincisi Atatürk, 1926’da Falih Rıfkı Atay’a bu yetkileri, Genel Kurma İkinci Başkanı Kazım İnanç Paşa ile yaptığı görüşmede bizzat kendisinin genişlettiğini bu haliyle Harbiye Nazırı Şakir Paşa’nın talimatnameyi imzalamaktan çekindiği fakat zoraki mühür bastığını bütün detaylarıyla anlatmıştır. (11) 

Atatürk Sarayın Verdiği Görevi Yapmayınca

Atatürk Anadolu’ya geçip de sarayın verdiği görevin tam tersine orduları dağıtmak yerine toplayarak halkı direnişe çağırınca, silah toplamak yerine silah dağıtınca İngilizler İstanbul Saray Hükümeti’nden Atatürk’ün geri çağırılmasını istediler.

18 Haziran 1919’da Müdafai Hukuk Cemiyetlerinin kurulması ve telgraflarının çekilmesi yasaklandı.

Amasya genelgesinden bir gün sonra Atatürk’ün azledilmesine karar verilerek milli ordu hazırlamayı yasaklayan genelge yayınlandı.

8 Temmuz 1919’da Atatürk’ün müfettişlik görevi alındı.

10 Nisan 1920’de Atatürk’ün katli vaciptir diyen fetva yayınlandı.

18 Nisan 1920’de Kuvayi Milliye Ordusu’nu yok etmek Kuvayi İnzibatiye ordusu kuruldu.

11 Mayıs 1920’de Atatürk ve silah arkadaşlarını idama mahkum ettiler.

24 Mayıs 1920’de Padişah Vahdettin Atatürk’ün idam fermanını onayladığında Atatürk’ün Samsun’a çıkmasının üzerinden sadece 1 yıl geçmişti.

9 Mayıs Türk milletinin, Atatürk’ün önderliğinde düşmanlara ve yerel işbirlikçilere karşı örgütlü mücadelenin yıl dönümü, Türk milletinin yeniden doğum günüdür; kutlu olsun!

KAYNAKLAR

1-Sabahattin Selek, Anadolu İhtilali, C.1 İstanbul, 2004 s.216

2-Sina Akşin, İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele, C1, İstanbul, 1992

3-Selek, s.216

4-Harp Tarihi Vesikaları Dergisi, S.1 Belge 18/a, Selahattin Tansel, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, C.1, İstanbul, 1991, s226

5-Jaeschke, s.104

6-Jaeschke, s.107. Akşin, s.247-248

7-Tansel, s. 226, 227, Jaeschke, s.107-118. Sinan Meydan, Parola Nuh, Atatürk’ün Gizli Kurtuluş Planları, İstanbul, 2019, s.484-522

8-Turgut Özakman, Vahdettin, Mustafa Kemal ve Milli Mücadele, Ankara, 2007, s.246

9-Tansel, s.228,230

10-BOA, DH. İ. UM, 19-6/1-70-2. Belgelerle Mustafa Kemal Atatürk, Ankara, 2002, s.27 28. Harp Tarihi Vesikaları Dergisi, S.1, Belge 3.

11-Falih Rıfkı Atay, Atatürk’ün Bana Anlattıkları, İstanbul, 1998, s.124 - 128