Son dönemlerde sosyal medya kullanıcılarının büyük birçoğunun paylaşımlarında sıklıkla gördüğümüz bir ifade; ‘Coğrafya kaderdir’.  Bu sözün paylaşılmadığı profil yok denecek kadar az. Şimdi bu sözün tarihçesine bir bakalım.

Üşenmedim bilgi edindim. Bu sözün sahibi İbn Haldun. İbn Haldun’un ‘Mukaddime’ adlı bir eseri var ve o eserinde özetle iklimlerin ve beslenmenin insan hayatı ve medeniyetler üzerindeki etkilerinden bahseder. Şimdilerde buna yanlış biliyorsam düzeltin “Çevresel determinizm” diyorlar. Çevresel determinizm ile ilgili olarak fikir ortaya koyanlar, zenginlik ve yoksulluğun çevresel faktörlerle ilgisini araştırmışlar ve onlara göre tropikal iklim bölgelerinde yaşayan insanların tembelliğe meyilli, meraksız insanlar olduğunu ifade etmişlerdir. İklimin getirmiş olduğu dezavantajlardan dolayı bu bölgelerde gelişmiş bir ülke, toplum ortaya çıkmıyor. Barbarlık, ahlaki yozlaşma gibi yönler ağır basıyor. Ilıman iklim şartlarına sahip bölgelerde ise çalışkan ve meraklı insanlar olduklarından büyük medeniyetler, güçlü devletler kurabiliyorlar. Bu onların görüşü, doğru veya yanlış demiyorum. Takdir ve değerlendirme sizin.

Belgesellerde görüyoruz; Afrika ve Orta Amerika maden açısından zenginlikler barındıran bölgeler. Yukarıda bahsetmiş olduğum teze göre, iklim şartlarından doğan tembelliğe meyil, teknolojik ilerlemenin önüne geçtiğinden Afrika ve Orta Amerika bölgelerindeki insanlar bu madenlerden faydalanamıyor, göçebe ve kabile tarzı yaşam sürüyorlar. Neticesinde Avrupalılar gelip, bu madenleri çıkarmışlar…

Bir de işin şöyle bir yönü var; Coğrafi faktörleri ele aldığımızda, aynı iklim özelliklerine sahip bölgelerde aynı kültürel özellikleri çıkmayabiliyor. Yani olayları coğrafi faktörlere göre ele almak eksik değil mi? İşin sosyal, siyasal, ekonomik yönü yok mu? Tabii ki var. Misal, Kuzey Kore ile Güney Kore arasında büyük oranda bir eşitsizlik durumu söz konusu.

Sonuç olarak bu çevresel determinizm denen şey, emperyalistlerin işine gelen bir hadise…

Herkese iyi hafta sonları diliyorum.