Mithat Direk

Mithat Direk

Pazar Mı Yoksa Market Mi?

Pazar Mı Yoksa Market Mi?

Yaş meyve ve sebze ticaretini düzenleyen 5957 sayılı yasa kapsamında yer alan ürünlerin konu ile ilgili hallerden geçme zorunluluğunun kaldırılması sonrasında, bâkir bir alan olan perakende yaş sebze-meyve satışı faaliyeti işine de el atan marketler, hızlı bir şekilde bu pazarın hâkimi konumuna gelmişlerdir. Oysa marketlerin ya da alışveriş merkezlerinin bu alandaki ticareti, pazardaki anlayış boyutunda değil, marka ve ambalaj içeren şekilde olmalıydı. Ancak bu konudaki yasal boşluk, marketlerin de dökme şekilde perakende yaş meyve sebze ticareti yapmasına neden olmuştur. Burada satılan ürünlerin satıcı gerektirmeksizin kendi kendine ambalajlama ve paketleme şeklinde satışının tüketicileri cezbetmesi yanında, satılamayan ürün miktarının artması sonucu atık oluşabilmektedir. Marketlerde dökme taze meyve sebze satışının olması ürünlerin daha geniş şekilde tüketicilere ulaşmasına neden olsa da satılamayan, ya da satılmayan ürünlerin atık oluşturması nedeniyle sıkıntılıdır. Ticaretin önemli bir kısmını oluşturan perakende satışın daha nitelikli şekle getirilmesi esas alındığında, marketlerin taze meyve sebze satması iyi bir özelliktir. Ancak bunun dökme şeklinde olmayıp, paketli şekilde olması gerekir. Diğer bir deyişle marketler dökme taze meyve sebze satışı yerine paketli ürün satarak bu konudaki ticaretin gelişmesine, markalaşmasına katkı sağlayabilirler ancak bu sistem yatırım istemektedir. İşin kolayı ise yatırım gerektirmeyen dökme satışın yapılmasıdır. Böylece pazar ile rekabet edilmekte, daha nezih bir ortam olması nedeniyle de tüketiciler tarafından rağbet görmektedir. Oysa olması gereken bu değildir. Bunun yerine ürün niteliklerinin artışına katkı sunacak, rekabeti kendi kategorisinde yapacak marka, ambalajlama ve nitelikli ürün boyutuna taşınması olmalıdır. Bu durum dökme satışların yapıldığı pazarlarda değil, marketlerde yapılabilir. Bu nedenle marketlerde dökme ürün satışına sınırlama getirilmesi gerekir. Böylece ambalajlı ve markalı ürün satışının teşvik edilmesi ile ürün niteliklerinin yükselmesine katkı sunulur.

Diğer taraftan ürünlerin satış süresince korunması, tazeliğinin devamının sağlanması da önemlidir. Satılmayan/satılamayan ürünlerin ise atık değerlendirme istasyonlarında değil, diğer şekillerde gıdaya işlenmesine neden olacak şekilde tesislere gönderilmeye ihtiyaç bulunmaktadır. Herkesin bildiği şekli ile tarım ürünleri ham olarak ilk tüketim aşamasını meydana getirir. Buna taze tüketim de denir. Taze tüketim ile değerlendirilemeyen veya fazla olan ürünler ise kurutularak ya da soğutularak aynı şekilde (ham-işlenmemiş) şekli ile satışa sunulurken, bunun gıdaya işlenmesi ile de farklı bir boyutta tüketime sunulması mümkün olur. Bu durum talepte genişleme yaratacağından doğal kaynak tüketimine de olumlu oranda katkı sağlayacaktır.

Diğer taraftan üreticilerin yığın olarak hemen hemen aynı zaman diliminde üretim yapması tarım ürünü fiyatlarının trajik biçimde düşmesine neden olmaktadır. İşte pazar ve pazarlama sistemlerinin özellikle yaş meyve sebze gibi belirli süreler içinde tüketiminin zorunlu olduğu ürünlerde, ürün israfının önlenmesine de katkı sağlayacaktır. Bu bakımdan pazarlama sistemlerinde düzenlemeler yapılmalı, taze tüketime sunulan ürünlerin mutlak surette endüstriyel boyutunun da geliştirilmesi gereklidir.

Ayrıca marka ve paketleme sistemlerinin kurulması, tarım ürünlerinde talebinin genişlemesi açısından faydalıdır. Böylece sınırlı da olsa talep artışı gerçekleşeceğinden tarım ürününün değerini bulması mümkün olacaktır. Diğer taraftan arz dalgalanması da endüstri tarafından emileceği için fiyat istikrarının sağlanması gerçekleşecektir. Zaten istenen de bu değil midir? Öyleyse arzda meydana gelecek dalgalanmalar gerek endüstri gerekse perakende mal hazırlığı için ambalajlama firmaları tarafından emileceğinden talepte stabilizasyon sağlanacak, fiyat dalgalanmaları olmayacaktır. Yaş meyve sebze ürünleri sektörde en sıkıntılı olan alandır. Burada istikrarın sağlanması diğer tarım ürünlerinde sağlanacak istikrardan daha önemlidir. Zira elde edilen ürünün hem kısa sürede tüketilmesi hem standarda uydurulması hem de fiyat istikrarlarının sağlanması konuları zor bir çözümdür. Bunu sağlayacak olan sistem perakende dağıtım ağının düzenli ve istikrarlı kurulması ile mümkündür. Bu da marketlerin pazardaki satıcılarla rekabeti değil, kendi içlerinde birbirleri ile olan rekabeti sayesinde çözülür.

whatsapp-image-2025-05-19-at-18-44-00.jpeg

Önceki ve Sonraki Yazılar
Mithat Direk Arşivi