Bilgeye sormuşlar, büyük nedir? diye. Kendisinden küçüklerin olduğu her şey büyüktür demiş. Gerçekten de büyüğü, küçüğü, ölçüyü ya da ölçmeyi tam olarak bildiğimiz söylenemez. Birtakım ölçü aletlerinin olmadığı zamanlarda ölçü için taaa orada gibi subjektif, söyleyenin anlayışına bırakılan ölçüler vardı. Günümüzde ise her şeyin en detaylı biçimde ölçülebildiği bir zamanı yaşıyoruz. Bu nedenle söyleyenin anlayışı yerine daha somut ve gerçekçi ölçülere ihtiyacımız var.

Zamanın birinde bir öğrenci hocasından ders almak üzere yanına gider. Hocasına ders almak istediğini ve kendisini geliştirmek, öğrenim düzeyini yükseltmek istediğini belirtir. Hocası ona bir kâğıt uzatır ve kâğıdın üzerine bir çizgi çizmesini söyler. Öğrenci çizgiyi çizdikten sonra da o çizgiyi kısaltmasını ister. Öğrenci düşünür, silmek ister ancak silmekle çizginin kısalmayacağını görür. Birçok kimseye sorar ancak yine de çizgiyi kısaltamaz. Sonra yeniden hocasının yanına gider ve yapamadığını söyler. Hocası, çizgiyi kısaltmaktan kolay ne var der, çizginin yanına kırmızı kalemle daha uzun bir çizgi çeker ve gördün mü, çizgi kısaldı der.

Benzer basit eylemler hayatın içinde, girdiğimiz sınavlarda ve hemen her yerde karşımıza çıkar. Bir zamanlar üniversite sınavında da benzer bir soru sorulmuş, birçok kişi de yapamamıştı. Benzer bir sınavı da ben asistanlığımda yapmıştım. Tarım Ekonomisi İstatistiği dersinde hoca soru hazırla gel dedi, bende istatistik bültenlerinden aldığım gerçek verileri sınav kağıdına yazıp hocaya getirdim. Sorular soruldu, sınıftan sadece 5 kişi dersi geçti. Hoca nasıl soru sordun, getir bakalım soruları dedi. Soruları getirdim, formüller açık, sorular normal ancak veriler gerçeğin kendisi olunca, öğrenciler hesap makinelerinin azizliğine uğrayarak sınavda başarısız olmuşlar. Zira veriler milyonlar, milyarlar gibi büyük sayıları içeriyor, hesap makinelerinde de milyon ile milyonu çarpınca makineler hata verme bakımından e yazıp kilitleniyor. Dolayısıyla daha önceki 3, 5, 7 gibi basit, küçük rakamlara alışkın olan öğrenciler bu sayılar karşısında hiçbir çözüm üretememişler. Oysa herkesin bildiği gibi kısaltıp, sonra da sonuca o kısaltmayı eklemek ile de doğru sonuca ulaşabileceklerini düşünememişler.

Zaten çözümü dışarıda ya da başka yerlerde arama yerine kendi düşünsel zekalarında aramış olsalar, mutlak surette doğru sonuçlara ulaşabilirlerdi. Bu ve benzeri durumların ölçüm ya da matematiksel hesaplamalar bağlamında doğru yapılması sadece makinelere, bilgisayarlara ve hesap makinelerine değil, insanın kendi anlayışına da bağlı olduğu bilinmelidir. Ancak günümüzde insanın sen uğraşma ben hesaplarım durumunda tüm iş bilgisayarlara yüklemiştir. Buradan çıkan sonuçların kesinlikle doğru kabul edilmesinin altında yatan neden de budur. Oysa doğru sonuç ancak kesin ve güvenilir veri ile gerçek olur. Aksi durumda çizginin kısalmayacağı gibi hiçbir çözüm de bulunamaz. Verilerin gerçek olması yanında onların doğru şekilde işleme konulması da gerekir. Veri olmadan ne çizgi kısalır ne de diğer ölçüler doğru sonuç verir. Ölçülemeyeceği için yönetilemez, yönetilemediği için de hatalar ortaya çıkar ve yanlışlar bizi saptırır. Bu bakımdan gerçek verilerin doğru sistemlerle ölçülmesi, yönetilebilmesi bakımından da bizim hayat standardımızı yükseltir.

Ölçmek bu nedenle önemlidir. Ancak günümüz dünyasında ölçmek yerine, tasarımlamak, abartmak, dahası köpürterek yönlendirmek, böylece gerçeği gizlemek gibi alicengiz oyunları oynanmaktadır. Bu, sosyal medya denen ortamlarda çok daha kolay biçimde yapılmaktadır. İçinden cımbızla çekilen ifadelerin köpürtülmesi ile birtakım ölçümler yanlış sonuçlar vermektedir. Oysa gerçek bir tanedir ve kimsenin değiştirmesi de mümkün değildir. Sosyal konular bu bakımdan üzerinde çok konuşulan ancak kesin sonuçlar vermeyen alanlardan birisidir. Sosyal konular konuşulurken “bence” ifadesinin eklenmesi hem konuşanın hem de dinleyenin daha kolay değerlendirme yapması bakımından önemlidir. Zaten renkler ve zevkler tartışılmaz söylemi ile bunların ölçülemeyeceği belirtilmiştir. Buna karşın bazı konularda ısrarla ölçmeye çalışmak tersine sonuçlar da verebilmektedir.