ESKİ OYUNLARDAN BAZILARI- 2

Türklerin bulundukları ülkelerde unutulmadan oynanıp Türkiye’de pek bilinmeyen eski oyunlardan biriside MANGALA oyunudur.. Özellikle güneydoğu bölgemizde bilinen ve çok oynanan bir oyundur. Tamamen zekâya dayanan bu oyun, kumalak oyununun benzeridir. Şimdilerde Türkiye içinde Tanıtım çalışmaları yapılıp, turnuvaları düzenlenmektedir.

İki kişiyle oynanan bu oyunu oynayabilmek için karşılıklı olarak oyulmuş altışardan on iki oyuk ve birerde hazine oyuğu bulunan bir gereç ve 48 taş gereklidir. Bu oyuklara kuyu denilir. Her kuyuya dörder taş konularak oyun hazırlanır. Her oyuncunun önündeki 6 kuyu o oyuncunun bölgesidir. Bu oyunun amacı oyuncunun kendi hazine kuyusuna en çok taşı biriktirebilmesidir. Oyunun 4 kuralı vardır.

“1. TEMEL KURAL: Kura neticesinde başlama hakkı kazanan oyuncu kendi bölgesinde bulunan istediği kuyudan 4 adet taşı alır. Bir adet taşı aldığı kuyuya bırakıp saatin tersi yönünde, yani sağa doğru her bir kuyuya birer adet taş bırakarak elindeki taşlar bitene kadar dağıtır. Elindeki son taş hazinesine denk gelirse, oyuncu tekrar oynama hakkına sahip olur. Oyuncunun kuyusunda tek taş varsa, sırası geldiğinde bu taşı sağındaki kuyuya taşıyabilir. Hamle sırası rakibine geçer. Her seferinde oyuncunun elinde kalan son taş oyunun kaderini belirler.

2. TEMEL KURAL: Hamle sırası gelen oyuncu kendi kuyusundan aldığı taşları dağıtırken elinde taş kaldıysa, rakibinin bölgesindeki kuyulara da taş bırakmaya devam eder. Oyuncunun elindeki son taş, rakibinin bölgesinde denk geldiği kuyudaki taşların sayısını çift sayı yaparsa (2, 4, 6, 8 gibi) oyuncu bu kuyuda yer alan tüm taşların sahibi olur ve onları kendi hazinesine koyar. Hamle sırası rakibine geçer.

3. TEMEL KURAL: Oyuncu taşları dağıtırken elinde kalan son taş, yine kendi bölgesinde yer alan boş bir kuyuya denk gelirse ve eğer boş kuyusunun karşısındaki kuyuda da rakibine ait taş varsa, hem rakibinin kuyusundaki taşları alır, hem de kendi boş kuyusuna bıraktığı taşı alıp hazinesine koyar. Hamle sırası rakibine geçer.

4. TEMEL KURAL: Oyunculardan herhangi birinin bölgesinde yer alan taşlar bittiğinde oyun seti biter. Oyunda kendi bölgesinde taşları ilk biten oyuncu, rakibinin bölgesinde bulunan tüm taşları da kazanır. Dolayısıyla, oyunun dinamiği son ana kadar hiç düşmez.

Mangala Oyunu 5 set olarak oynanır.

BİR BAŞKA MANGALA OYUNU

 “Mangala oyununun 1 ve 2. Temel kural “kale kurallı” oyunda aynen geçerlidir. (Taşları dağıtırken hazinelere taş bırakma kuralı hariç)

Mangala Oyununun 3. ve 4. Temel kural “kale kurallı” oyunda uygulanmaz. Onun yerine;

Oyuncu elinde bulunan taşları dağıtırken elindeki son taş, rakibinin bölgesinde denk geldiği kuyudaki taşların sayısını 3 yaparsa o kuyu oyuncu tarafından ele geçirilmiş olur. Oyuncu ileride rakibi ve kendisi tarafından bu kuyuya koyulacak tüm taşların sahibi olur. Sahibi olduğu taşlar oyuncunun kendi hazinesine koyulur. Kale kuralının uygulandığı oyunlarda taşları dağıtırken hazinelere taş bırakma kuralı ortadan kalkar. Kaleyi belirlemek için farklı renkte taşlar kullanılır. Oyuncular 6 nolu kuyuya kale kuramaz. Bir sette her oyuncu sadece bir kez kale kurabilir. Oyunculardan herhangi birinin önünde bulunan kuyularda taş kalmadığı zaman oyun sona erer. Önünde ki kuyularda taş kalan oyuncu bu taşları kendi hazinesine koyar. Son olarak hazinelerde bulunan taşlar sayılır. Hazinesinde en fazla taş olan oyuncu oyunu kazanır.” (*)

ALTI KOL İSKAMBİL

6 kişiyle oynanan bir kâğıt oyunudur. 66 oyununa benzerse de bazı farklılıkları vardır. Anadolu’nun her yerinde bilinen ve en çok oynanan geleneksel oyunlardandır. Her gurubun birer ustası ve çırağı vardır. 52’lik kart destesinin içinden bazı kartlar seçilerek oyuna katılmaz. Kalan kartlar karılıp, kesildikten sonra her oyuncuya üçer kart dağıtılır. Destenin en üstünden alınan kart açılıp koz olarak belirlenir. Kozun her kartı alabilecek hakkı vardır. İlk oyuncu kar attığı zaman ikici oyuncu bu kartın değerinden fazlasını atarsa yerdeki kartları alır, daha düşük değerli bir kart atılırsa yerdeki kartları öteki oyuncu alır. Her el öncesi yerden bir kart çekilerek oyuna devam edilir. Çıraklar el, yüz, göz hareketleriyle ellerinde bulunan kartları bildirmek için ustalarına işaret vererek oyunun ona göre yönetilmesini sağlarlar.  Kartların işaretleri ve sayı değerleri şöyledir: As (11 sayı) tek göz kırpılarak, ikili (10 sayı) iki göz kırpılarak, papaz (4 sayı) çene oynatılarak, kız (3 sayı) dil gösterilerek, vale (2 sayı) omuz oynatılarak belirtilir. 61 sayı alan takım, 1; 91 sayı alan takım 2; rakibine hiç el vermeyen takım 3 puan kazanır.

PAPAZ KALDI- PAPAZ KAÇTI

İki ve daha fazla kişiyle oynanan bir kart oyunudur. Genellikle aile arasında ya da genç kızlar tarafından çok oynanırdı. Eğlenceli bir oyun olmasına karşın kahve ya da oyun salonlarında oynanmaz.

52’lik iskambil destesinden üç papaz ayrılır ve kalan kartlar oyuncalara birer- birer dağıtılır. Oyuncular ellerindeki kartların eşlerini bulduklarında yere atarlar. Bundan sonra her oyuncu yanındaki oyuncuya elindeki kartlardan bir kart çektirir. Kart çeken oyuncunun elinde eşleşen kart varsa onları yere atarak o da yanındakine çektirir. Oyun böylece sürer ve papaz en son kimin elinde kalırsa o oyuncu kaybeder. Oyunu kaybedene türlü ve komik cezalar verilir.

66 OYUNU

52’lik iskambil kartı destesi içinden seçilen 24 kartla oynanır. Bu kartlar ve sayı değerleri şöyledir: Papaz ve 9=0, 10=10, Vale=2, Kız= 4,  as (A- 1)= 11. Oyunun amacı karşı oyuncudan aldığı kartların sayı değerini 66’ya tamamlamaktır. 66 sayısına kim önce ulaşırsa oyunu o kazanır.

Oyuna başlamadan önce oyunculara önce üç, sonra dörder kart dağıtılır. Deste üstündeki ilk kart açılıp koz belirlenir. İlk oyuncu kart attığında ikinci oyuncu bu karttan daha yüksek bir kart atamazsa yerdeki kartları ilk oyuncu alır. Yerden alınan kartları alan oyuncu ters kapatarak önüne koyar. Her el öncesinde yerden 1 kart çekilerek oyun sürer. Karşı taraftan aldığı önündeki kartlarla 66 sayısına ilk ulaşan oyuncu oyunu kazanmış olur.

PİŞTİ- PİŞPİRİK OYUNU

İskambil oyunları içinde en çok oynanan ve hemen herkes tarafından oynanan bir oyundur. Televizyonlar yokken gençlerin en çok oynadıkları oyunların başında pişti gelirdi.

Pişti 52’lik iskambil destesiyle, 2- 3- 4 kişi tarafından oynanır. Kartlar karılır ve karşı oyuncuya kestirildikten sonra destenin en altındaki kart açılarak destenin altına konulur. Oyunculara dörder kart dağıtıldıktan sonra biri açık üçü kapalı olarak yere 4 kart konulur. İlk oyuncunun yere bir kart atmasıyla oyun başlar. Karşı oyuncunun elinde aynı karttan varsa yere atar ve birini kapalı birini açık olarak önüne koyar. Böylece pişti yapılmış ve 10 sayı kazanılmış olur. Yerdeki kartları alabilmek için ya aynı cins karttan atmalı ya da vale atmak gerekir. Yerden alınan kartlar her oyuncunun kendi önünde toplanır ve oyun bitince kart sayısı kimde çoksa fazladan üç sayı kazanmış olur ve öteki kartlar değerlerine göre sayılır. En çok sayıyı alan kazanmış olur. Kartlar sayılırken değerleri şöyledir: Puanlama: Pişti: 10, As'lar- 1, Vale'ler- 1 Sinek 2- 2, Karo 10- 3 şeklindedir.