“Yargının yükü azalacak”

Yaklaşık bir yıl önce uygulamaya geçen arabuluculuk sistemiyle 623 dosyanın çözüme kavuşturulduğunu söyleyen Adalet Bakanlığı Arabuluculuk Daire Başkanı Hakan Öztatar ile arabuluculukla ilgili merak edilenleri konuştuk.

Arabuluculuk nedir?

Arabuluculuk, günümüzde dostane yollarla uyuşmazlık çözüm yöntemleri içinde en yaygın olarak bilinen ve uygulanan uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Mesela iki esnaf arasındaki sorunun arabulucu aracılığı ile çözülmesi, tarafların karşılıklı konuşarak, birbirlerini anlayarak, iletişim kurarak sorunlarına kendilerinin çözüm bulması arabuluculuk sisteminin özünü oluşturmaktadır. Ayrıca uyuşmazlıkların arabuluculuk ile çözümlenmesi yargının iş yükünü azaltacak aynı zamanda uzlaşı kültürünü arttıracaktır. 3-4 yıl süren bir yargılamanın arabuluculuk sistemiyle bir haftada çözülerek zamandan tasarruf edilebilinecek arabuluculuğun geçtiğimiz süreçte en çok işçi ve işveren arasındaki uyuşmazlıklarda uygulandı.

Arabulucu, taraflar arasında neyi sağlayacak?  

Arabulucu, bu süreçte karar veren kişi değildir. Hatta taraflara herhangi bir çözüm de önermez. Taraflar uyuşmazlığı kendileri uzlaşarak çözerler. Arabulucu, tarafların aralarındaki asıl uyuşmazlığı ve menfaatlerini tespit ederek bu konularda tartışmalarını ve çözüm bulmalarını sağlamaya çalışır. Burada taraflar kendi çözümlerini kendileri üretirler ve bunu yaparken birbirlerini anlamaya çalışırlar.

Ne zaman arabulucuya gidilmeli?

Karşı tarafla aranızda uyuşmazlık çıktıktan ve fakat mahkeme veya tahkime başvurmadan önce arabulucuya gidebileceğiniz gibi mahkemeye dava açtıktan sonra da arabulucuya gidebilirsiniz.

Tüm davalar arabuluculuk kapsamında mıdır?

Hayır. Arabuluculuk ancak tarafların serbest iradeleriyle karar verebilecekleri konularda mümkündür. Daha açık bir ifadeyle, kamu düzenini ilgilendirmeyen ve cebri icraya elverişli konularda taraflar arabulucuya gidebilirler. Ticari uyuşmazlık, nafaka, alacak, miras taksimi gibi birçok davanın bu yolla çözülebiliyor. Tarafların sözleşme konusu yapamayacakları konularda örneğin ceza davalarında, nüfus kaydına ilişkin davalarda veya çocukların velayetine ilişkin davalarda arabuluculuk mümkün değildir.

Arabuluculuk pahalı bir yöntem midir?

Süreç sonuçlanıncaya kadar arabuluculuk sürecinde taraflar, davadan farklı olarak herhangi bir harç yatırmak zorunda olmayıp, tebligat, bilirkişi, tanık ve keşif gibi giderler de ödemezler. Sadece, faaliyet süresine göre arabulucuya, Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesine uyarınca ücret ödenir. Ayrıca, özel bir toplantı yeri vs. gerekiyorsa, bu masrafların ödenmesi gerekir. Taraflar eğer avukatları ile bu sürece katılacaklarsa avukatlarına da ücret 

Arabuluculuk sürecindeki ücret ve masrafları kim karşılayacak?

Taraflar aksini kararlaştırmadıkça, arabuluculuk sürecindeki tüm masrafları eşit olarak karşılayacaklardır.

Arabuluculuğun avantajları nelerdir?

Dava boyunca yapmak zorunda kalacağınız tüm masraflardan (posta gideri, bilirkişi, keşif vb. masraflar, yol giderleriniz gibi) ve yargılama nedeniyle diğer işlerinizden kısıtlayıp, adliyeye ayırmak zorunda kalacağınız zamandan tasarruf etmiş olursunuz. Mahkemeye göre daha kısa sürer. Sonuç, tarafların kontrolündedir. Geleceğe bakılır, mevcut hukuki durumun değil, menfaatin korunması esastır. Güvenirlik ve gizlilik önemlidir, taraflar mahkeme önünde konuşamayacaklarını burada rahatlıkla konuşabilirler. Psikolojik ve sosyolojik riski azdır, daha az yeni sorun doğurur. Tarafların anlaştıkları yöntem ve çözüm tarzı esastır, esnektir.

Anlaşmayla çözülür, iki tarafta kazanır, tarafların sosyal ve ekonomik ilişkileri devam 

Türkiye’de bu süreçte ne kadar dava dosyası arabuluculuk yöntemiyle çözüme kavuşturuldu?

14 Kasım 2013 tarihinden bugüne kadar 623 arabuluculuk uygulaması gerçekleştirildi. Detaylandıracak olursak arabuluculuk yöntemiyle davaların 609’u anlaşma ile sonuçlanmış olup, 14 uygulamada taraflar anlaşamamışlardır. Bu uygulamalardan 487’si işçi-işveren uyuşmazlığı, 46’sı maddi manevi tazminat, 20’si mal paylaşımı ile ilgilidir. Bu uygulamaların, 184’ü İstanbul, 147’si Bursa ve 143’ü İzmir’de gerçekleştirilmiştir. Bursa’da bir arabulucumuz 70 işçi ile işveren arasındaki uyuşmazlığın çözülmesinde taraflar arasında arabuluculuk yaptı. Taraflar uzlaşarak helalleşerek ayrıldı. Arabuluculuk her iki tarafın da kazandığı bir sistemdir. İş barışına, işçi ile işveren arasındaki barışa katkı sağlamaktadır.

Türkiye genelinde kaç arabulucu bulunuyor?

Bu güne kadar arabulucu seçimi için 4 sınav yapılmış olup, uygulamalı sınavı geçen 3 bin 391 aday arabulucu olmaya hak kazandı. Şu an arabuluculuk resmi siciline kayıtlı 2 bini aşkın arabulucu bulunuyor. 2015 yılı içerisinde de iki sınav yapılacaktır. Türkiye’de yaklaşık bir yıl içerisinde 11 ilde toplam 21 Arabuluculuk Derneği kuruldu. Arabuluculuk tanıtma faaliyetlerimiz devam edecektir. (Melek Sarıtaş)