“Kokartı olmayan rehber değildir”

Konya’nın sayılı profesyonel turist rehberlerinden İbrahim Mayda ile son zamanlarda cazip bir meslek haline gelen kokartı( profesyonel turizm rehberliği) ve mesleki sıkıntıları hakkında konuştuk

Kendinizi tanıtır mısınız?

Balıkesir Üniversitesi Turizm Fakültesi Turist Rehberliği Bölümü mezunuyum. Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı olarak profesyonel turist rehberliği yapıyorum. Konya ve çevresinde ağırlıklı olarak özel turlarda görev alıyorum. Ülkesel lisansa sahip turist rehberiyim.

Son yıllarda cazip bir meslek haline gelen kokartlık hakkında bilgi alabilir miyiz?

Kokartı, profesyonel turist rehberliği ya da diğer adıyla tur rehberliği olarak tanımlayabiliriz. Yerli veya yabancı turist gruplarının gezi programının yürütülmesini sağlayan bir meslektir.

Turist rehberleri olarak Turist Rehberleri Birliği (TUREB) altında toplandık. Turist Rehberleri Birliği kamu kurumu niteliğinde olan bir meslek üst kuruluşudur ve Kültür Turizm Bakanlığı bünyesindedir. Bakanlığın teftişiyle turlar icra edilir ve denetlemeler yapılır.

Turizm kokartı olabilmek için ne yapmak gerekiyor?

Turist rehberliğini yasal olarak yapabilmek için üniversitelerin turist rehberliği bölümünden mezun olmak yetmiyor. Dört yıl boyunca dil odaklı bir eğitim almış olsanız da turist rehberi olmak kolay olmuyor. Öncelikle Kültür Turizm Bakanlığı’nın bünyesinde bir Türkiye gezisi oluyor. Bu bir denetim gezisidir. 40 gün süren bu geziye katılıp bütün bölgelere hâkim haline geliyorsunuz. Sonrasında yine bir dil sınavına giriyorsunuz. Çünkü bu da meslek yasasının bir yönetmeliği ve gerekliliğidir. Dil sınavında YDS ya da onun denkliğinde bir sınav yahut Turist Rehberliği Birliği’nin Kültür Turizm Bakanlığı’yla beraber açmış olduğu bir dil sınavında başarılı olmanız gerekiyor. Kokart, olabilmek için gerekli olan şartların bunlar olduğunu söyleyebilirim. Aksi takdirde bu şartları sağlamadan yetkisiz olarak turist rehberliği yapılması suçtur ve cezası vardır.

Yabancı Dil Sınavı’nda (YDS) başarılı olabilmek için kaç puan almak gerekiyor?

YDS’den 80 puan almak gerekiyor. Bu durum tabii son zamanlar rehberlerin isyanları olduğu içinde 75’e çekildi. Yani bir turist rehberi adayı, Türkiye gezisi, yabancı dil belgesini Kültür ve Turizm Bakanlığı’na gönderir. Burada teyit edildikten sonra çalışma kartı Turist Rehberleri Birliği’ne gönderilir. Bu belgeye sahip kişi artık bölgesel ya da ülkesel lisansa sahip olan kişidir. Ülkesel lisansa ancak 7 bölgeyi tamamlarsanız sahip olabilirsiniz.

Kaç dil biliyorsunuz?

Lisansımda bir dil biliyorum. Ancak kendimi ifade edebilecek derecede Rusça, Lehçe ve İngilizce biliyorum. Tabii ki lisansınıza başka dillerde de sınava girip, istediğiniz kadar dili işletebilirsiniz. Örneğin; mesleğinde 30 yılı doldurmuş 4 lisansa sahip büyük rehberlerimizde bulunuyor.

Turist rehberi olarak yaşadığınız sıkıntılar nelerdir?

Rehberlik denilince genellikle insanlarda yanlış bir algı oluşuyor. Yakasına her kart takanı insanlar, rehber zannediyor. Tabii bu aslında mesleğin en önemli sıkıntılarından biri diyebiliriz. Çünkü bu insanlar yerli ve yabancı turistleri yanıltabiliyorlar.

Konya’daki durumu nasıl değerlendiriyorsunuz? Yetkisiz turist rehberlerinin durumu nedir?

Konya’da maalesef kaçak rehberliğin had safhada olduğunu söyleyebiliriz. Lisanslı rehberin ücretinde kaçınan turizm acenteleri ya da acente olmayıp başına buyruk tur düzenleyen kişiler bu mesleği yapmaya çalışıyorlar. Bu insanlara baktığımızda ne üniversite ne lise mezunu ancak bu işi çok ciddi anlamda cüzzi miktarlarda yapabiliyor.

Yetki belgesi olmayan insanların bu şekilde çalışması yasak değil mi? Bir yaptırımı yok mu?

Tabii ki bu bir suçtur. Denetimler her ne kadar yapılsa da gözden kaçanlar olabiliyor. Bir turun gerçekleşebilmesi için iki temel unsur vardır; bir tanesi seyahat acentesi bir diğeri ise acentenin müşterek olarak çalıştığı bir rehberin orada olması gerekiyor. Bu ikisi olmadığı zaman o tur kaçak yapılan bir tur olmuş oluyor. Cezayı müeyyidesi bin 500 TL ile 5 bin TL arasında değişiyor. Yine acenteye de farklı cezai uygulamalar yapılıyor.

Konya’da şu anda kaç kokart var?

Türkiye genelinde 14 bin kokart var. Bunların genel anlamda 5 bini eylemli olarak çalışıyor. Konya’da şu an 25 kokartlı rehber var. Maalesef bu çok düşük bir rakam her yıl milyonlarca turistin geldiğini düşünürsek bu rakamın çok düşük olduğunu görüyoruz. Yine Konya’daki kaçak rehberlik sayısının da 100’den fazla olduğunu söyleyebilirim. Yani lisanslı olarak yapan kişi sayısı 25 ancak lisansız bu işi çok daha fazla kişi yapıyor. Rehberlerin bir diğer zorunluluğu tur esnasında lisansını boynunda taşımak zorunda. Eğer boynunuzda lisansınız görünür bir şekilde değilse bununda ayrı bir ceza sorumluluğu var. Lisansını boynunda taşımayan kişi rehber dahi olsa cezai sorumlulukla karşı karşıya kalır. Kokartı olmayan gerçek rehber değildir. Kaçak rehberdir. Ülke tanıtımı konusunda eğitim ve bilgisi olmayan bu kişilerin yaptıkları suçtur.

Son yılların gözde mesleği diyebilir miyiz?

Kesinlikle bu meslek hayalimdi. Çok memnunum iş sahası geniş ve sürekli sizin kendinizi yenilemenizi gerektiren bir meslek dalı olduğunu söyleyebilirim. Bu meslek çok okumanızı araştırmanızı ve yeni yerler keşfetmenizi sağlıyor. Ancak mesleki sorumlulukta çok fazla, arabanın tekeri patlasa ya da tur esnasında bir yolcunun sağlığı konusunda yükümlülüğümüz çok fazla diyebilirim. Bazen insanlar size hiç ummadığınız soruları dahi sorabiliyorlar. Örneğin; Mevlana Müzesi’nin bahçesinde yer alan bir çiçeğin türü bile sorulabiliyor. Kendinizi çok iyi yetiştirmeniz lazım, her dil bilenin yapabileceği bir meslek değil. Genel kültürünüzü dil çatısı altında karşı tarafa aksettirmeniz gerekiyor.

Konya’da özelikle kaçak tur rehberlerinin gezdiği güzergâhlar bellidir. Siz turistlere nereleri gezdiriyorsunuz?

Tabii ki kaçak tur yapanları ve ciddi anlamda profesyonel turist rehberliği yapanları birbirinden ayırt etmek gerekir. Bir turda olması gereken 3 şey vardır. Konya için söylüyorum. Öncelikle Konya’yı İslam kültüründe, Hıristiyanlıkta ve İncil’de son olarak da Selçuklularda diye ayırt etmek gerekiyor. İslam kültürü denildiğinde tabii ki ünlü düşünür Hz. Mevlana aklımıza geliyor. Çünkü onlar burayı yurt olarak benimsemişler ve dini eğitimlerini burada halk ile paylaşmışlar. Selçuklular, 1071 yılından itibaren Anadolu’nun kapıları aralayarak bu toprakları kendi yurdumuz olarak benimsememizi sağlayarak uzun bir dönem başkentlik yapmıştır.  O dönemin eserleri İnci Minare ve Karatay Medresesi gibi yapılara mutlaka tur düzenlerim. Tabii bir de Hıristiyanlıkta Konya var. Birçoğumuz es geçtiği ama asıl Konya denilince ilk akla gelmesi gereken nokta İncil’de Konya’nın isminin geçmesidir. Konya İkonyum’dan gelir ve kutsal tasvir demektir. Hatta elçilerin eserleri kısmında bu zikir edilir. İkonyum ismiyle beraber biz Konya’yla ilgili birçok şeye ulaşabiliyoruz. Burada kiliselerde mevcut dolayısıyla medeniyetin, dinlerin ve tarihin buluştuğu bir vadideyiz. Konya denilince akla sadece Hz Mevlana ve etliekmek gelmemeli bu algı mutlaka değiştirilmelidir.

Türkiye’ye turist akışını nasıl değerlendiriyorsunuz?

Türkiye dünyanın en çok ziyaret edilen 6. ülkesi baktığımızda 39 milyon ziyaretçi geldiğini görüyoruz. Dışarıdan bakıldığında güzel bir rakam ama tarihi ve kültürel değerlerimizi göz önüne aldığımızda yetersiz kalıyor. Çünkü sadece demir yığınında oluşan bir Eiffel Kulesi’ne yılda 80 milyon turist gidiyor. Ülkemizde 7 bölgeyi ve tarihi zenginliği düşündüğümüzde bu rakamın çok düşük olduğu ortadadır. Bu da tanıtım eksikliğinden kaynaklanıyor. İnsanlara Türkiye denildiği zaman akıllarına ucuz tatil, deniz kum güneş geliyor. Bu algının değişmesi gerekir.

Şu ana kadar kimlere rehberlik ettiniz?

Daha çok protokol rehberliği yapıyorum. Özel turlarla ilgileniyorum.  Şu ana kadar; özellikle milli maçlarda şehrimize gelen Fatih Terim, Yılmaz Vural, Yıldırım Demirören gibi spor camiasında tanıdık çok yüze rehberlik yaptım. Bunun yanı sıra Şeb-i Aruz törenlerinde başbakan ve bakanlara rehberlik yapıyorum. Daha sayamadığım çok sayıda insan var. Son olarak ülkemizi ziyarete gelen Amerika Birleşik Devletleri ikinci Başkanı Joe Biden’e rehberlik yaptım. Kendisine hem Meclis binası hem Anıtkabir ziyaretlerinde görev alan dört rehberden biriydim. Sembolik bir geziydi. Çok uzun bir gezi olmadı. Hepimiz uzman olduğu konularda ilgili konuşarak ve kendisini bilgilendirdik. Kendisi de gayet memnun kaldı. Hem Türk kültüründe hem Mustafa Kemal Atatürk’ün hayat felsefesinde çok etkilendiğini belirtti. (Melek Sarıtaş)