“Kanun, Türk piyanosudur”

İsmail Özel sizi tanıyabilir miyiz?

Konya doğumluyum. Emekli öğretmenim. Müzikle de yıllardır uğraşıyorum. Yapımına lise yıllarında başladım. Resmi olarak çalıştığım için çok yoğun bir şekilde ilgilenemedim. Bu sanat kendiliğinden öğrenilecek bir iş değil. Usta çırak ilişkisiyle İbrahim Akın hocamla başlayarak bu sanatı öğrendim. Ancak 6 ila 7 senedir, ciddi bir şekilde kendi atölyemde müzik aletlerini yapıyorum.

Atölyenizde hangi müzik aletlerini yapıyorsunuz?

Müzik enstrümanı olarak kanun, ud ve bağlama yapıyorum. Ama daha çok kanun yapıyorum.

Hangi ağaçları kullanıyorsunuz?

Özellikle ud ve sazdan gövde kısmı hazır gelir. Kanun yapımında yaklaşık 8 ya da 9 tür ağaç kullanıyorum. Genelde çınar, ladin, gürgen, ceviz ve ıhlamur kullanıyoruz. Ses  ton ağırlığı açısından bakacak olursak,  keman, ud ve bağlama da ladin kullanılır. Çınar özelliği olan bir ağaçtır. Kanun enstrümanında daha ağırlıklı olarak tercih edilir.

Mesleğin  geldiği noktayı nasıl değerlendiriyorsunuz?

Her geçen gün bu meslek yok olma yolunda emin adımlarla yürüyor. Canı gönülde bir insanı yetiştirmeyi istiyoruz. Ama genelde emekli arkadaşlar geliyor. Ancak ilkokuldan sonra bir çocuğu yetiştirmek daha güzel olur.

Mesleğin incelikleri nelerdir?

Mesleğin incelikleri konusunda mandal dediğimiz bölümünde sıkıntılıdır. Sipariş üzerine farklı boyutlarda da yapılabiliyor. Çünkü sesi veren perde bölümü mandallardır. Dolayısıyla onun çok iyi çakılması lazım. Biz zaten bunu bilgisayar sistemiyle çakıyoruz. Kulaktan olmuyor teknolojiden faydalanıyoruz. Kanun enstrümanında özellikle toplu çalımlarda akortlarının tutması lazım. Aksi farklı sesler çıkartır.

Yaptığınız müzik aletlerine daha nerelerde talep geliyor?

Çok çeşitli yerlerden talepler geliyor, sadece Konya’da değil. Kanun Arap toplumlarında da çalındığı için Fas, Tunus, Cezayir, Asya ve Afrika ülkelerinde talepler geliyor. Bunun yanı sırada Konya’da güzel sanat liselerinde ya da anonim olarak çalışan arkadaşlarımız var onlardan talep geliyor ya da zevk için alanlar da olabiliyor.

En ucuz müzik aletiyle en pahalı arasındaki farklar nelerdir?

Tabii ki arasındaki farkların başında malzeme ve işçilik oluyor. Malzemenin çoğunu biz Konya’da bulamayız. Malzemeler; Ankara ve İzmir’den temin ediyoruz. Bu da haliyle maliyetli oluyor. Mesela ud aletinin teknesi menge dediğimiz bir ağaçtan yapılarak Afrika’dan geliyor. Bu durumda maliyeti arttırıyor. 2 bin 500 ve 15 bin aralığında değişiyor. Yurt dışına satıldığı zaman süslemelerde işin içine girince fiyat artabiliyor.

Pahalı değil mi?

Pahalı ancak işçilik çok fazla olduğu için maliyet artıyor. Arap toplumları daha çok altın varaklı istiyor ya da isimlerini yazmak yazdırmak istiyorlar.

Fabrikasyon ürünler mi yoksa el emeği ürünler mi daha çok satılıyor?

El emeği kesinlikle kaliteli ve sağlam oluyor. daha ucuz müzik aleti alanlar iş çalmaya geldiği zaman illaki pürüz çıkardığını söylüyorlar ve bizim kapımızı çalışıyorlar.

Konya’da kaç kişi kanun ustalığı yapıyor?

Benim bildiğim kadarıyla iki kişi yapıyor. Meslek ölmek durumunda durum bunu gösteriyor. Kanun müzik aletinin tarihsel gelişimi Farabi döneminde başlamış. İzmir’de Necdet ustayla bu sanat günümüze kadar gelişmiş. Kendisi sese tırnağıyla vuruyor ve öyle algılıyor.

Müzik aleti almayı düşünenler ne yapmalı?

Genel tanınan ses sanatçıları idol olan ustaları tercih ediyor. Çünkü problem yaşamak istemiyorlar Doğrusu da zaten bu işe gerçekten emek harcayan ustaları tercih etmektir.

Zaman zaman oluyor tabii onlarda problem yaşamak istemiyor bildikleri yerden alıyor idol olmuş kişileri tercih ediyorlar.

Kanun enstrümanın yapım aşamasından söz eder misiniz?

Kanun yapım aşaması 1 ay sürüyor. Öncelikle gövde oluşturulur. Burgulu kısmı ıhlamur yan kenarlar ladin olmak üzere arka tellik bölümünde gürgen kullanılır. Çünkü yumuşak bir ağaç kullanırsak burada 1 ton bir baskı var. Bir tonun onu karşılaması lazım. Son üst ve alt yüzey işlemleri asıl önemli bölümde bu üst kapak dediğimiz bölümde şeyleri var. Ses dağıtımını yapan ahengini veren balkon sistemi var. Bir ton asıldı. Hiçbir şey yapmazsanız, bombeler kırılır.

Kanun müzik aletini nasıl tarif edersiniz?

Kanuna Türk piyanosu diyoruz. Çünkü kanunla istediğiniz müzik türünü çalabilirsiniz.

Niye üçgen yapılıyor?

Yamuk bir yapısı var. Şimdi böyle olmasaydı, bu ahenk sağlanamazdı. İran’da buna benzer bir saz var. İnceldiği bölümde ses tizleşir, tel boyutları farklı olur.

Son olarak ne söylemek istersiniz?

Müzik ve sporla uğraşan insanlardan zarar gelmez. Keşke ucuz mal etsek versek kültürü yaşatsak ekonomik sıkıntı olan bir ortamda çok para ayrılmıyor. Üretim var tüketim az müziğe olan ilgimiz maalesef azaldı.(Melek Sarıtaş)