Kadınların siyasetteki temsil oranı arttı: Türkiye dünyada kaçıncı sırada?

Türkiye'de kadınların sosyal ve siyasal hayat içinde hak ettik­leri yere gelme süreci, 29 Ekim 1923 Cumhuriyet'in ilanı ile ivme kazandı.

Bu dönemde kadına verilen önemin sonucunda ka­dınlara birçok Avrupa ülkesinden daha önce haklar verildi.

Veriler, kadınların kamuda ve özel sektörde daha etkin olmaya başlamalarına rağmen, siyasette istenilen yerde olmadıklarını ortaya koyuyor.

1926'da kabul edilen Türk Medeni Kanunu ile kazanılan haklardan sonra Türk kadınına, 1930'da belediye seçimlerine, 1933'te muhtarlık seçimlerine katılma hakkı ve 5 Aralık 1934'te milletvekili seçme ve seçilme hakkı tanındı.

Türkiye, kadına seçme ve seçilme hakkı tanıyan ABD, Yeni Zelanda, Avusturalya, Norveç, Danimarka, İzlanda, Kanada, Hollanda'nın ardından kadına yönetimde söz sahibi olma imkanı sunan ülkelerden biri oldu.

Kadınlar, Fransa'da 1944'te, İtalya'da 1945'te, Arjantin, Meksika ve Japonya'da 1947'de, Belçika'da 1948'de, Çin'de 1949'da, Yunanistan'da 1952'de, İsviçre'de ise 1971'te seçme ve seçilme hakkına kavuştu.

İlk kez parlamentoya girdiği 1935 seçimlerindeki yüzde 4,5'lik oranın ardından Türk kadınının temsili 2002'ye kadar artmadı. 2002 seçimlerinde 1935 yılı seviyesi olan yüzde 4,4'e yükseldi. Kadın milletvekillerinin TBMM'deki temsili 2007'de yüzde 9,1'e; 2011 seçimlerinde yüzde 14,3'e; 7 Haziran 2015 seçimlerinde de yüzde 17,6 ile Cumhuriyet tarihinin en yüksek seviyesine çıktı.

Bu oran, 1 Haziran 2015 seçimlerinde yüzde 14,1'e düşerken yapılan son genel seçim olan 24 Haziran 2018 seçimlerinde yüzde 17,1'e yükseldi.

Son seçimin ardından Meclise giren 600 milletvekilinin 103'ünü kadınlar, 497'sini erkekler oluşturdu.

EN ÇOK KADIN MİLLETVEKİLİ RUANDA PARLAMENTOSUNDA

Parlamentolar Arası Birlik ve Birleşmiş Milletler Kadın Biriminin hazırladığı "Siyasette Kadın 2021" haritası verilerine göre Türkiye, parlamentolardaki kadın temsilinde 188 ülke arasında 129'uncu sırada.

Son seçim sonuçlarına göre 80 milletvekilinden 49'unun kadın olduğu Ruanda parlamentosu, yüzde 61,3'lük temsil oranıyla listenin ilk sırasında yer alıyor.

Listede, Ruanda'nın ardından yüzde 53,4'lük kadın temsili oranıyla Küba ikinci, yüzde 50'lik oranla Birleşik Arap Emirlikleri üçüncü durumda. Dünya parlamentolarındaki kadın temsil oranı İsveç, Norveç, Danimarka, İzlanda, Fransa, İspanya, Almanya, İtalya ve Çekya gibi Avrupa ülkelerinin yanı sıra ABD, Çin, Türkmenistan, Azerbaycan ve KKTC'de de Türkiye'den daha fazla.

Listeye göre, Türkiye'den daha düşük sıralarda yer alan ülkeler arasında 138'inci sıradaki Rusya Federasyonu, 142'nci sıradaki Brezilya, 148'inci sıradaki Hindistan, 166'ncı sıradaki Japonya geliyor.

Bu arada son 42 yılda her kabinede en fazla 2 kadın bakan görev yaptı.

YEREL YÖNETİMLER

Türk kadınının, yerel yönetimlerde koltuk sahibi olmasının önünün açıldığı 1930 yılından 2019'a kadar 19 yerel seçim yapıldı. Bu seçimlerde il belediye başkanlığına seçilen erkek sayısı 1313, kadın sayısı ise 14 oldu.

İçişleri Bakanlığının 2019 yerel seçimi verilerine göre, Türkiye'de 1389 belediye başkanı görev yapıyor. Yüzde 3'lük temsil oranıyla kadın belediye başkanı sayısı ise 41.

81 ilde yalnızca 4 kadın, belediye başkanlığı koltuğunda oturuyor.

20 bin 745 belediye meclisi üyesinden 2 bin 284'ü; 18 bin 196 köy muhtarından 115'i; 32 bin 19 mahalle muhtarından ise 970'i kadın.

Bu veriler, belediye meclislerinde kadınların yüzde 11, köy muhtarlıklarında yüzde 0,6, mahalle muhtarlıklarında ise yüzde 3 oranında temsil edildiğini ortaya koyuyor.

"İYİ BİR SEVİYEDEYİZ"

AK Parti Genel Başkan Yardımcısı ve Konya Milletvekili Leyla Şahin Usta, "5 Aralık, kadına seçme ve seçilme hakkının verilmesi; bir insana seçme ve seçilme hakkını vermekten bahsetmiyoruz, ayrı bir statüye konularak, kadına seçme, seçilme hakkının verilme gününün ayrı bir gün olarak belirlenmesi ilginç bir şey. Dünya, o tarihlerde demek ki ne kadar farklı bakıyor ki olaya, 'Kadınlar seçsin mi seçmesin mi seçilsin mi seçilmesin mi' bu bile tartışılmış." diye konuştu.

Başörtülülerin de seçilme hakkını bir dönem kullanamadığını hatırlatan Usta, 2015'ten sonra bu hakkı kullanabildiklerini söyledi. Usta, bunların, dünya tarihinde örnek tarihler olduğunu dile getirdi.

Usta, AK Parti iktidarıyla kadın milletvekili oranında artış yaşandığını belirterek, "Mevcut kadın milletvekili sayımıza baktığımızda AK Parti'de yüzde 18,88, nispeten iyi bir rakam aslında. Daha önceki dönemlere bakılınca oldukça iyi bir seviyedeyiz. Ama kadınların da Meclis'teki sayısının ve oranının artmasını istiyoruz." ifadelerini kullandı.

Meclis'te HDP dışındaki partilerin kadın milletvekili oranının çok düşük olduğuna dikkati çeken Usta, şöyle devam etti:

"Şuna özellikle dikkat çekmemiz gerekiyor; sırf sayı artırmak niyetiyle niteliği, özünü kaybetmemek gerekiyor. Önemli olan kadın-erkek cinsiyetinden daha çok, ehliyetli ve liyakatli insanların Meclis'te bu milleti temsil ediyor olması, kanun yapım süreçleriyle ilgili çalışmaların içerisinde aktif bulunması. Kadın denilince de tek bir tip, tek bir model değil; her kesimden, her alandan, bu işi yapabilecek olan her yaştan kadının Meclis'te olmasını önemsiyorum. Üreten, değer katan, 'Bu ülke için ben de varım' diyebilen her kadına bu fırsatın verilmesi gerektiğini düşünüyorum."

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın, kadın milletvekili ve genç milletvekili adaylarının olmasını önemsediğini anlatan Usta, şunları kaydetti:

"Bunun büyük bir kural olarak uygulanması noktasında Genel Başkanımızın da hep talimatları oluyor. O yüzden ben kadın milletvekili sayısının artacağını düşünüyorum. Ama sırf kadın olmak değil mesele, ilinde temsiliyetini yapabilecek, o niteliğini de ortaya koymuş başarılı kadınların sayısı arttıkça, Meclis'te de partilerin içerisinde de kadınların sayısının artacağını düşünüyorum."