Konya Aydınlar Ocağı'nda İsmet İnönü anlatıldı! Bunları ilk defa duyacaksınız...

Konya Aydınlar Ocağı’nın düzenlediği Selçuklu Salı sohbetlerinde bu hafta Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal ve Beşerî Bilimler Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Yakup Kaya, Cumhuriyet Tarihinin elli yılında önemli etkileri olan ikinci Cumhurbaşkanı Mustafa İsmet İnönü’nün askeri ve siyasi kişiliğini anlattı.

İl Halk Kütüphanesi Salonundaki Programın açılış konuşmasını yapan Aydınlar Ocağı Başkanı Dr. Mustafa Güçlü İnönü’ye Malatya, Bitlis ve İzmirlilerin hemşeri olarak sahip çıktığını hatırlatarak, İnönü ailesinin geçmişi hakkında bilgiler verdi. “İnönü’nün çift kafalı olarak dünyaya gelen ilk ağabeyinin kıs zaman zarfında vefat ettiğini, bir diğer ağabeyinin de kambur olarak doğduğunu ve bu lakapla anıldığını kaydeden Güçlü, “İsmet İnönü önce asker kimliğiyle sonra da siyasetçi vasfıyla hem Osmanlı’nın son döneminde hem de Cumhuriyetin kuruluşundan itibaren en önemli simalardan biri olmuştur” dedi.

Daha sonra kürsüye gelen Doç. Dr. Yakup Kaya, Mustafa İsmet İnönü’nün Milli Mücadele tarihinin en önemli simalarından biri olduğuna işaret ederek söze başladı ve “Türkiye, Osmanlı'nın devamında bir Cumhuriyet olmuştur. Ben yapıcı eleştirileri tercih ederim. İsmet İnönü jöntürk geleneğinden biridir. Batılı tarafta olan subay okulunu bitirmiştir” diye konuştu.
İnönü’nün Mustafa Kemal ile kader birliğinin nerden geldiğine de bakılması gerektiğini kaydeden Kaya, “Aralarında halef-selef ilişkileri olmuştur. Ama bu ilişkiler dümdüz bir çizgi gibi değil, inişler, çıkışlar vardır. Cumhuriyetin seçkinleri hem Osmanlı’nın çöküş dönemine hem yeni devletin oluşumuna tanıklık etmiş, oluşuma çaba harcamış bir nesildir. Bunlardan kimi oluşuma destek vermiş, gayret göstermiş kimi de muhalefet etmiş olsa da onlar bu dönemi yaşamış insanlardır” diyerek sözlerini sürdürdü.

Herkesin o dönemde bu coğrafyada yeniden var olma, hürriyet mücadelesi verdiğinin altını çizen Kaya, “O dönem herkesin ortak paydası vatandır, hürriyettir. İnönü’nün hayatında bilhassa 1907-1908 yılları çok önemlidir. Edirne’de staj yapmış ve İttihat ve Terakki’ye dâhil olmuştur. Özellikle Harbiye'de yetişen subaylar burada kader birliği etmiştir ama İttihat ve Terakki tek fraksiyonlu bir örgüt değildir. Kökeni Osmanlıcıdır fakat bünyesinde hem Türkçü, milliyetçi hem de İslâmcılar da vardır. Fakat gitgide Alman ekolüne sahip olanların hâkim olduğu bir örgüt haline gelmiştir” dedi.

Mustafa Kemal’in ideolojik olarak İsmet İnönü ile çok iyi anlaştığını da vurgulayan Kaya, “İkisinin arasındaki güven bu ideolojik birliktelikten geliyordu” tespitinde bulundu. İnönü’nün Balkan harplerinde ne kadar Yemen’de görev yaptığını hatırlatarak sözlerini sürdüren Kaya, “Batı klasik müziği ile de orada tanışmıştır. Zaten okul yıllarında Fransızca’ya merak sarmış ve öğrenmeye gayret etmiştir” diyerek devam etti.

İnönü ile Mustafa Kemal’in yollarının Birinci Dünya harbinde kesiştiğini kaydeden Vural, “İkici olarak da Suriye-Filistin savaşında yolları birleşmiştir. İnönü orada 3. ve 20. Kolordu'da Kurmay Başkanıdır. Hatta Ali Fuat Cebesoy’da oradadır” hatırlatmasında bulundu.
Mondros Mütarekesinden sonra İsmet İnönü’ye etkin olmayan görevler verildiğini ve adet unutulduğunu anlatan Kaya, “8 Ocak 1920'de Mustafa Kemal’in daveti üzerine Ankara'da görüştüler ve İstanbul’a döndü. Sonra, çağrıldığı için 20 Nisan’da tekrar Ankara'ya geldi ve bir daha İstanbul'a dönmedi. O güne kadar İstanbul hükümeti Mustafa Kemal gibi onu da kendilerine tabii kabul ediyordu ama sonra ikisi hakkında da gıyabi idam kararı verildi” diyerek sözlerini sürdürdü.

İnönü’nün Cumhurbaşkanlığı ve sonraki siyasi hayatına dair bilgiler de veren Kaya konuşmasını şu sözlerle tamamladı: “İsmet İnönü Ordu içinde tabanı olan bir Paşaydı. Atatürk öldüğünde ertesi gün Mecliste Cumhurbaşkanlığı seçimi yapılırken farklı isimlere de teklifler götürüldü ama İsmet İnönü genel kabul gördü. CHP Kurultayı da Atatürk için Ebedi Şef, İnönü için Değişmez Milli Şef kararı aldı. İsmet İnönü Dış Politikada diplomasi usulünü önemsedi ve diplomatik önemli başarıları vardır. Tek korkusu ise Almanlarla Rusların arasında ezilmekti. Bu yüzden 2. Dünya Harbinde Denge Politikası güttü ve örnek bir diplomasi sergiledi. Kanaatine göre Türkiye ya harbe girip yok olacak ya da işgale uğrayacaktı ve başarılı bir diplomasiyle iki tehlikeyi de bertaraf etti.

Türkiye Cumhuriyetinin elli yıllık siyasi geçmişinde İsmet İnönü vardır ve çok da etkilidir. 1960 darbesinden sonra üç idam kararı onaylanınca, kendisinden şefaatçi olmasını isteyen Berin Menderes’e,(Biz Meşrutiyet ve Cumhuriyet İhtilalini yaşadık. Askerler çıldırmış gibi) diyerek darbecilerin tutumunu anlatmıştır. Amerikalı Elçinin, (Bizim çocuklar başardı) şeklindeki mesajı da bize, darbelerdeki dış etkilerin iyi araştırılması gerektiğini gösteriyor.

27 Mayıs darbesinden sonra İsmet İnönü üç defa koalisyon hükümeti kurdu, Türk siyasetinde varlığını ve etkisini sürdürdü.” Program sonunda Aydınlar Ocağı Başkanı Dr. Mustafa Güçlü verdiği bilgiler için Doç. Dr. Yakup Kaya’ya teşekkür ederek kitap takdim etti.