Üzerinden 44 yıl geçti! 12 Eylül'ün etkileri hâlâ sürüyor...

Türkiye'nin demokrasi tarihindeki en karanlık dönemlerden biri olan 12 Eylül 1980 askeri darbesinin üzerinden 44 yıl geçti. Darbe, idamlar, kötü muameleler ve insan hakları ihlalleriyle hafızalarda kaldı.

Darbe sürecinin hazırlıkları, yaklaşık 4 ay sürdü. "Bayrak Harekatı" kod adı verilen plan doğrultusunda, ordu komutanlarına 11 Temmuz 1980'de harekete geçilmesi emri verildi. Ancak, 2 Temmuz'da Süleyman Demirel'in başbakanlığındaki hükümetin güvenoyu alması nedeniyle darbeciler bu planı ertelemek zorunda kaldı. 12 Eylül sabahı, Türkiye'de demokrasiyi askıya alacak plan uygulamaya kondu.

NELER YAŞANDI?

Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren'in önderliğindeki Milli Güvenlik Konseyi (MGK), Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin, Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Nejat Tümer ve Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Sedat Celasun'dan oluşan darbeci grup, tüm yetkileri ele geçirdi. Anayasayı kaldırarak, Türkiye Büyük Millet Meclisi'ni fesheden darbeciler, sivil toplum kuruluşlarını hedef aldı ve birçok derneği kapattı.

"ASMAYALIM DA BESLEYELİM Mİ?"

Siyasi partileri kapatarak, önemli siyasi figürleri sürgüne gönderen darbeciler, acımasız idam kararlarına da imza attı. 9 Ekim 1980'de Necdet Adalı ve Mustafa Pehlivanoğlu idam edilirken, 17 yaşındaki Erdal Eren’in idamı da büyük tartışmalara yol açtı. Kenan Evren'in "Asmayalım da besleyelim mi?" ifadesi, darbecilerin insan haklarına yönelik duyarsızlığını gözler önüne serdi.

"BİN FİLM YASAKLANDI"

Darbe döneminde 650 bin kişi gözaltına alındı, 210 bin davada 230 bin kişi yargılandı, 7 binden fazla kişi hakkında idam talep edildi. Hukukun askıya alındığı bu süreçte, 517 kişi ölüm cezasına çarptırıldı ve 50 kişinin idamı gerçekleştirildi. Gazeteciler, öğretmenler ve üniversite görevlileri de hedef alındı. Kültür ve sanat hayatı da darbenin hedeflerinden biri oldu, yaklaşık bin film yasaklandı.

"MAHKEME DOSYASI İŞTE BÖYLE KAPANDI"

Darbeyi meşrulaştırmak için MGK, TRT aracılığıyla yoğun bir propaganda faaliyeti yürüttü. "12 Eylül 1980 Müdahalesi'ni Hazırlayan Nedenler" başlıklı propaganda filmi, darbenin gerekliliği vurgulandı ve mevcut yönetimlerin kaosu durduramadığı iddia edildi. Darbecilerin yargılanması süreci, 2010 referandumuyla başlayan yargı yoluyla devam etti. Kenan Evren ve Tahsin Şahinkaya, 2014'te ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırıldılar. Ancak, her iki sanık da yargılama süreci tamamlanmadan hayatını kaybetti. Ölüm nedeniyle davanın düşmesi üzerine, mahkeme dosyayı kapattı.

"ETKİLERİ HALA SÜRÜYOR"

12 Eylül darbesinin üzerinden yıllar geçmesine rağmen, Türkiye'nin demokratik gelişimi ve insan hakları mücadelesi üzerindeki etkileri hala hissedilmektedir. Darbenin getirdiği acıların ve hak ihlallerinin unutulmaması, toplumun hafızasında yer etmesi için mücadeleler devam etmektedir.