Deprem haber: İnsanlar depreme neden olabilir mi?

Türkiye’nin acı gerçeği deprem, yüzyıllardır bizimle yaşıyor. Haliyle bu felaket birçok soruyu da merak konusu yapıyor. Peki insanlar depreme neden olabilir mi? Deprem esnasında çıkan ışıklar nasıl oluşur? Hayvanlar depremi önceden hissedebilir mi? Gelin birlikte bu soruların cevaplarına bakalım.

İNSANLAR DEPREME NEDEN OLABİLİR Mİ?

Evet, insan kaynaklı depremler mevcuttur. Hatta bu durum 1 asırdan fazla süre önce belgelenmiştir. Bu insan kaynaklı depremlerin dünya çapında rapor edilen sayıları giderek artmış olup, bilimsel, sosyal ve politik dikkatleri üzerine çekmiştir. Madencilik, su barajlarının inşası, petrol ve doğal gaz ayırma gibi faaliyetler insan kaynaklı depremleri içerir.

Gelecek senelerde, bu insan yapımı depremlerin sayısında artış olacağı ihtimali çok yüksek. İnsan faaliyetlerinin etkisinde olan depremlere şöyle örnek verebiliriz; 2008 yılında Çin’de meydana gelen 7,9 büyüklüğündeki deprem, 2015 yılında Nepal’de meydana gelen 7,8 büyüklüğündeki deprem.

PEKİ İNSAN KAYNAKLI DEPREMLER NEDEN YAPILIYOR?

Bunun nedenine bakıldığında karşımıza; yer altı suyu, yanlış yapılan madencilik, yer altından malzeme çıkarma gibi eylemler çıkıyor. Bu faaliyetlerden madencilik, depreme neden olan en büyük etkenlerden biridir. Çünkü yüzeyde ve derinliklerde, fayların bozulmasına yol açan mağaralar oluşturur.

DEPREM SIRASINDA ÇIKAN IŞIKLAR NASIL OLUŞUR?

Her büyük depremde mutlaka gökyüzünde çıkan o tuhaf parlak ışıklar dikkatinizi çekmiştir. Peki bu ışıklar nasıl oluşuyor?

Bu konuda birçok görüş ortaya atıldı; kuvars içeren kayaların tektonik hareketinin, ışık parlamaları üreten bir elektriksel alan oluşturulabileceği veya tektonik stresin geçici olarak kayaların elektromanyetik enerji iletmesine izin vererek, atmosferin en üst seviyesi olan iyonosferin manyetik yükündeki değişiklikleri tetiklediği öne sürüldü. Deprem koşullarını laboratuvarda tekrarlamak haliyle zahmetli olduğundan dolayı öne sürülen bu hipotezleri test etmek oldukça zor hale geldi.

Sonrasında Araştırmacılar, deprem ışıklarının birçoğunun kıtasal riftleşme bölgelerindeki tek bir tektonik plaka içerisindeki depremle bağlantılı şekilde meydana geldiğini buldular. Uzmanlar, ışık oluşumunun yer kabuğunda biriken ve açığa çıkmamış bir gerilimle meydana geldiğini söylüyor. Bu gerilim, tektonik levhaları hareket etmeye zorluyor ve deprem dalgaları meydana geliyor. Bu dalgalar yer kabuğunu oluşturan kayaçlarda gerilmeler ve çeşitli hareketler meydana getirerek yeryüzünün şekillenmesine yol açıyor. Deprem ışıkları da çoğunlukla deprem dalgalarının oluşumuna kadar olan bu süreçte görülüyor.

Uzmanlara göre kayaçlarda gerilim birikmesi, bu kayaçları oluşturan minerallerdeki eksi yüklü oksijen atomu çiftlerinin birbirinden ayrılmasına ve serbest kalan oksijen iyonlarının kayaçtaki çatlaklar arasından elektrik akımı olarak yüzeye çıkmasına neden oluyor. Yüzeye çıkan çok sayıda yüklü atom bir araya gelerek hava moleküllerini iyonize ediyor ve ışık yayan bir plazma oluşturuyor. Ancak yer kabuğunda oluşan her gerilim nasıl depreme neden olmuyorsa her deprem de gökyüzünde bu tür ışıklara yol açmıyor. Hatta bu tür ışıklar çok nadir görülüyor, tüm depremlerin neredeyse sadece yüzde 5’lik kısmında oluşuyor.

HAYVANLAR DEPREMİ ÖNCEDEN HİSSEDEBİLİR Mİ?

Depremlerden önce köpeklerin havladığına dair söylentileri duymuşsunuzdur. Hatta fare, yılan ve gelincik gibi canlıların yuvalarını depremden birkaç gün önce terk ettiklerine dair kayıtlar mevcuttur. Keskin duyulara sahip olan hayvanlar deprem kaynağından en hızlı yayılan dalgayı hisseder. Amerika Birleşik Devleti Jeoloji Araştırma Kurumu ise, hayvanların depremi hissetme gibi bir durumun olmadığını savunuyor.