Doğu Akdeniz'de Ne Kadar Doğal Gaz Rezervi Var? Türkiye İçin Ne Kadar Önemli?

Doğu Akdeniz Doğalgaz Anlaşmazlığı

Doğu Akdeniz Doğal Gaz Anlaşmazlığı, 6 Şubat 2018 tarihinde başlayan ve Doğu Akdeniz'de Kıbrıs Cumhuriyeti, Yunanistan ve Mısır'ın ortaklaşa yürüttüğü münhasır ekonomik bölgeyi (MEB) kapsayan diplomatik bir ihtilaftır. Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu Şubat 2018'de 2003 Kıbrıs-Mısır MEB anlaşmasının uluslararası geçerliliği olmadığını ve reddi için BM'ye başvurduklarını duyurdu. Türkiye de bölgede gaz arama niyetini dile getirdi. 9 Şubat'ta Türk Donanması'nın Kıbrıs'tan arama ruhsatı alan ENI'ye ait bir İtalyan sondaj gemisinin Blok 3'te doğal gaz araması yapmasına engel olması bölgedeki gerilimi daha da artırdı.

Doğu Akdeniz Doğalgazı

Doğu Akdeniz'de faaliyet gösteren İtalyan petrol şirketi ENI'ye ait sondaj gemisi Saipem 12000, 9 Şubat 2018'de Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin de hak iddia ettiği 3. Blok'a doğru ilerlerken Türk Donanması tarafından durduruldu. Saipem 12000, bir sonraki duyuruya kadar açık sularda beklemek zorunda kaldı. Ardından Türk Silahlı Kuvvetleri, İtalyan tatbikatının yapıldığı tarihlere denk gelen 18 Şubat'tan itibaren bölgede askeri eğitim tatbikatı yapacağını duyurdu. Türkiye askeri tatbikatını 10 Mart'a kadar uzattı.

23 Şubat'ta Saipem 12000, görevine tekrar devam etmeye çalıştı ancak bir kez daha bunu yapması engellendi. Gemi daha sonra Limasol'a döndü. Bu olayın ardından Kıbrıs Cumhurbaşkanı Nikos Anastasiadis, BM Genel Sekreteri AntónioGuterres ve Güvenlik Konseyi üyelerine bir şikayet mektubu gönderdi. Arama sondajı ertelendi ve gemi rotasını değiştirerek Fas'a doğru yola çıktı.

Doğalgaz İçin Çatışma Ne Zaman Başladı

6 Şubat 2018'de, Kıbrıs Cumhuriyeti'nin Yunanistan ve Mısır ile ortak operasyonlarını içeren Doğu Akdeniz'deki münhasır ekonomik bölge (MEB) konusunda diplomatik bir anlaşmazlık başladı. Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, 2003 Kıbrıs-Mısır MEB anlaşmasının uluslararası geçerliliği olmadığını ve Türkiye'nin anlaşmanın reddi için BM'ye başvurduğunu belirtti. Türkiye'nin bölgede doğal gaz araması yapmak istediğini de belirtti. Türk Deniz Kuvvetleri'nin 9 Şubat'ta Kıbrıs'tan arama izni alan ENI'ye ait bir İtalyan sondaj gemisinin 3'üncü blokta doğal gaz araması yapmasını engellemesi bölgede gerilimi daha da artırdı.

23 Şubat'ta Saipem 12000 sondaj gemisinin tartışmalı bölgeye girmesi bir kez daha engellendi ve keşif daha sonra ertelendi. Gemi rotasını değiştirerek Fas'a doğru yola çıktı. 30 Ekim 2018'de Türk sondaj gemisi Fatih, Kıbrıs'ın batı kıyısı açıklarında, Kıbrıs'ın hak iddia ettiği toprakların bir parçası olmayan Alanya-1 olarak bilinen bir bölgede petrol arama çalışmalarına başladı.

Ayrıca 28 Şubat 2018'de Kıbrıs Enerji Bakanlığı ve Amerikan enerji şirketi ExxonMobil, 10. blokta 141 ila 226 milyar metreküp arasında değişen, Kıbrıs'ta şimdiye kadar bulunan en büyük doğal gaz rezervinin keşfedildiğini duyurdu. ExxonMobil ve Qatar Petroleum, USS IwoJima amfibi hücum gemisi eşliğinde 5 Mart 2018'de Kıbrıs'a ulaştı. Ancak daha sonra bir ABD Donanması yetkilisi, USS IwoJima'nın 6. Filo altında rutin görevler yürüttüğünü ve StenaIceMax sondaj gemisini korumak gibi bir görevi olmadığını belirtti.

ExxonMobil ve QatarPetroleum'a ait ortak sondaj gemisi StenaIceMax, 12 Kasım 2018'de Kıbrıs'ın güneyindeki 10'uncu parsele ulaştı ve sondaj faaliyetlerine başladı. Türk Dışişleri Bakanlığı bu habere tepki gösterdi.

28 Şubat 2019'da ExxonMobil, Türkiye'nin iddia ettiği alanlarla örtüşmeyen 10'uncu parselde 141 ila 226 milyar metreküp doğal gaz keşfettiklerini açıkladı. Yeni keşfedilen bu gaz sahası, Kıbrıs açıklarındaki sularda keşfedilen üçüncü rezerv oldu.

Türkiye, Oruç Reis sismik araştırma gemisi tarafından yürütülecek sismik arama faaliyetleri nedeniyle Kızılhisar Adası ve çevresi için 21 Temmuz 2020 tarihinde NAVTEX yayınladı. Yunanistan Genelkurmay Başkanı Konstantinos Floros, Türkiye'nin bu hamlesine yanıt olarak Kıbrıs Cumhuriyeti ziyaretini kısa kesti ve acilen Yunanistan'a döndü. Yunan medyasına göre Yunan ordusu alarma geçirildi ve izinler iptal edildi. Yunan basını, Yunan ordusunun tepkisi üzerine Türk ordusunun Kızılhisar Adası çevresinde F-16'larla alçak irtifa uçuşları gerçekleştirdiğini ve Oruç Reis sismik araştırma gemisine Türk savaş gemileriyle eşlik ettiğini bildirdi. Türkiye'nin NAVTEX açıklamasının ardından Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Kıbrıs Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Nikos Anastasiades ile yaptığı görüşmede buna atıfta bulunarak, Türkiye'nin egemenliği ihlal ettiğini, hem Yunanistan'ın hem de Kıbrıs Cumhuriyeti'nin yanında olduklarını söyledi. bu ihlallere karşı Türkiye'nin AB tarafından cezalandırılması gerektiğini söyledi. Macron, AB'nin geri çekilmesiyle birlikte Doğu Akdeniz'de Türkiye ve Rusya'nın ortaya çıkmaya başladığını da belirtti. Macron'un açıklamalarının ardından aynı gün Türkiye Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hami Aksoy da bu açıklamalara tepki gösterdi. Kimsenin yaptırım diliyle tehdit edilemeyeceğini söyleyen Aksoy, Fransa'nın kendisini dev bir ayna olarak görme algısından vazgeçerek akılcı ve duyarlı politikalar benimsemesi gerektiğini söyledi. Fransa'nın Libya'da darbecilere, Suriye'de teröristlere, Doğu Akdeniz'de 'buranın tek sahibi benim' mantığıyla hareket edenlere desteğini kesmesi gerektiğini, çünkü bu politikalardan bir sonuç alamadığını söyledi. şimdiye kadar ve gelecekte olmayacak.

Alman günlük gazetesi Bild'in haberine göre Türkiye ile Yunanistan savaşın eşiğine geldi ve Angela Merkel hem Türk hem de Yunan liderlerle görüşmeler yaparak bu durumu engelledi. İddiaya göre her iki ordu da savaşa hazırlanmıştı ve 18 Türk savaş gemisi bölgeye gidiyordu. Bu gelişmelerin ardından Yunan ordusu da tartışmalı bölgede NAVTEX yayınladı.

Doğu Akdeniz de Ne Kadar Doğalgaz Rezervi Var

Kıbrıs, Lübnan, Suriye ve İsrail arasında yer alan Levant Havzası şu anda Total, ENI, BP ve Shell gibi büyük enerji şirketlerinin odak noktası. Bu bölge ile ilgili en kapsamlı çalışma 2010 yılında Amerika Birleşik Devletleri Jeolojik Araştırma Kurumu (USGS) tarafından yayınlanmıştır.

Bu rapora göre Levant Havzasında toplam 1,7 milyar varil olan iki tahmini petrol rezervi bulunuyor. Ancak bölgedeki doğal gaz bolluğu enerji şirketlerini daha da cezbediyor. Deniz tabanındaki geri kazanılabilir doğal gaz rezervinin 3,45 trilyon metreküp olduğu tahmin edilmektedir.

2009 yılı, bölgedeki enerji kaynakları arayışında önemli bir dönüm noktası olarak kabul edilmektedir. İsrail bu tarihe kadar yüzlerce sondaj çalışması yapmasına rağmen önemli bir ticari başarı elde edilememişti. Enerji kaynakları arayışı 1950'lerde kıyı bölgelerinde başlamış ve 1970'ler ve 1990'larda daha derin sulara taşınmıştır. 1990'ların sonu ve 2000'lerin başında doğal gaz rezervleri keşfedilmiş olmasına rağmen İsrail'in kendi ihtiyacını bile karşılamaya yetmiyordu.

2009 Yılında İlk Büyük Doğalgaz Keşfi

Bölgedeki ilk büyük doğal gaz rezervi, İsrail'in Hayfa kıyısının yaklaşık 90 kilometre açığındaki münhasır ekonomik bölgesinde (MEB) keşfedildi. 1.700 metre derinlikte bulunan rezervin 280 milyar metreküp doğalgaz içerdiği tahmin ediliyor.

2010 Yılında Daha Büyük Bir Keşif

Leviathansoylarıdaki uyumların ardından, bölgedeki siyasi kuşaklar artarak devam etti. Lübnan, Tamar ve Leviathan sahalarının kendi deniz yetkileri olduğunu iddia ederek İsrail'in bu sahalardan elde ettiği gelirleri haksız buluyor. Ancak, İsrail kendi deniz yetkilerinin bulunduğu sahalarda hareket ederek enerji güvenliği açısından önemli bir adım atmış durumda.

İsrail'in Hayfa açıklarında keşfettiği yeni rezerv, Tamar ve Leviathan sahalarındakilerden daha büyük. Bu sahada bulunan 622 milyar metreküp doğal gaz, İsrail'in enerji ihtiyacını 40 yıl boyunca karşılayacak. Bu hamle, İsrail'in bağımsız enerjisine önemli bir katkı sağlayacak ve ülkenin merkezi stratejisini daha da güçlendirecek.

Ancak, belirli bir bölgede siyasi tüketimler devam ettiği süre boyunca bu işlemlerin ticari olarak çıkarılması ve satılması konusunda da zorluklar yaşanabilir. Lübnan ve İsrail arasındaki sınırları henüz çözüme ulaşmadığından, doğal gazın hangi ülkeye ait olduğu konusunda askeri yapılar yaşanabilir.

2011 Yılında Afrodit Sahasındaki Keşif Kıbrıs'ta İlişkileri Gerdi

Afrodit topraklarında yapılan operasyon, Türkiye'nin Kıbrıs Rum Kesimi ve İsrail arasındaki deniz sınırlarının belirlenmesine ilişkin anlaşmayı geçersiz söylemesiyle birlikte siyasi tartışmaları da beraberinde getirdi. Türkiye, kendi Kıbrıs Adası'nın topraklarındaki yetki alanlarını da dikkate alarak Kıbrıs Rum Kesimi'nin doğal gaz arama lisanslarının geçersiz olduğunu savunuyor.

2015 Yılında Mısır O Zamana Kadarki En Büyük Keşfini Yaptı

İtalyan ENI şirketi 2015 yılında Mısır kıyılarından 150 kilometre açıkta bulunan Zohr sahasındaki doğal gaz rezervini keşfetti ve rezervin 849 milyar metreküp olduğu tahmin edildi. Üretim hedefi ise yılda 30 milyar metreküp doğal gaz çıkarmaktı ve bu hedef 2019 sonunda gerçekleştirildi. Bu keşif, Mısır'ın o zamana kadar yaptığı en büyük doğal gaz keşiflerinden biri olarak kaydedildi.

2018 Yılında Mısır'dan Yeni Bir Keşif Daha

Nur sahasındaki doğal gaz rezerviyle ilgili kesin bir büyüklük tahmini henüz yapılamadı, ancak yapılan ilk keşiflerin Zohr sahasıyla benzer olduğu belirtiliyor. ENI, sahanın ticari olarak ne kadar değerli olduğunu belirlemek için devam eden fizibilite çalışmalarını tamamlamayı planlıyor.

2018 Yılında Altıncı Blokta İlk Keşif

Şubat 2018'de İtalyan enerji şirketi ENI, Akdeniz'de 2.074 metre derinlikte bulunan Calypso sahasında doğal gaz rezervine ulaştığını duyurdu. Fizibilite çalışmaları halen devam etse de rezervin 169 ila 226 milyar metreküp arasında olduğu tahmin ediliyor.

2019 Yılında Kıbrıs'ta Bir Keşif Daha

Exxon ve QatarPetroleum'un ortaklığıyla sonuç arama çalışmalarının sonucu Kıbrıs'ın 10 baraj bloğunda bulunan Glaucus-1 bölgesi 142 ile 227 milyar metreküp arasında bir doğal gaz rezervinin keşfedildiği açıklandı. Kıbrıs Rum Yönetimi tarafından yapılandırılan bu operasyonun, kıyıya kadar Kıbrıs açıklarında bulunan en büyük rezerv olduğu belirtildi.