Tarihteki 10 Büyük Deprem

Dünya yer kabuğu, iç çekirdek, dış çekirdek ve manto katmanlarından oluşmaktadır. Yer kabuğu tek bir parça yerine bölünmüş levha ismi verilen parçalardan oluşmaktadır. Bu levhalardan bazıları büyük bazıları ise küçük levhalar olarak sınıflandırılmaktadır.

Büyük levhalara örnek olarak Pasifik levhası, Hindistan-Avustralya Levhası ve Kuzey Amerika Levhası verilebilir. Küçük levhalara ise Ege levhası, Nazca Levhası, Anadolu Levhası örnek verilebilir.

Yer kabuğunu oluşturan bu levhalar sürekli hareket halindedir. İç çekirdekte yüksek basınç ve sıcaklık altında çoğunlukla demir ve nikel karışımı olan metaller plazma halde bulunmaktadır. Dış çekirdekte ise bu maddeler sıvı olarak bulunmaktadır. Çekirdekteki bu yüksek enerji ısı enerjisine dönüşmektedir. Yüksek enerji levhaların birbirine çarpmasına ve birbirinden uzaklaşmasına neden olmaktadır.

Levhaların bu hareketleri sonucunda büyük ya da küçük depremler meydana gelmektedir. Tarihin 10 büyük depremi levhaların birbirine çarpması sonucunda oluşmuştur.

1. VALDİVİA: 9.5

22 Mayıs 1960 yılında, merkez üssü Valdivia’ya paralel bir bölgede olan 9.5 şiddetindeki deprem 20. Yüzyılın en şiddetli depremi olarak tarihe geçmiştir. Valdivia Şili’nin güneyinde yer alan bir şehirdir, bu sebeple büyük Şili depremi olarak da bilinir. Deprem, Nazca Levhasının Güney Amerika Levhasının birbirine çarpması sonucunda meydana gelmiştir. Depreme yakın bölgelerde binaların neredeyse yarısı oturulmaz hale gelecek derecede hasar almıştır. Ancak, daha büyük kayıplara depremden 15 dakika sonra oluşan tsunami neden olmuştur. Tsunami dalgalarının 25 m’ye ulaştığı bildiriliyor ve saatler sonra 6,200 km uzaklıktaki Hawaii adalarında 11 m’lik dalgalar görülmüştür. Deprem ve tsunami sonrasında 2 milyon kişinin evsiz kaldığı bildirilmiştir.

2. ALASKA: 9.2

28 Mart 1964 yılında Alaskanın Körfezlerinden biri olan Prince William Sound bölgesinde 9.2 şiddetinde büyük bir sarsıntı meydana gelmiştir. Deprem yaklaşık 4.5 dakika sürdü ve Amerika tarihinin en şiddetli depremi olarak kayıtlara geçmiştir. Bu büyük sarsıntıya,Pasifik Levhasının Kuzey Amerika Levhasına çarpması neden olmuştur. Deprem, aynı zamanda 67 m tsunami dalgalarının oluşmasına neden olmuştur. Dalgalanma Küba kıyılarında da görülmüştür. Tsunami birçok kişinin ölümüne sebep olmuştur.

3.SUMATRA-ANDAMAN ADALARI: 9.1

26 Aralık 2004 yılında, Endonezya’nın kuzey Sumatra adası açıklarında 9.1 şiddetinde deprem meydana gelmiştir. Burma Levhası ve Hindistan Levhası arasındaki fay hattının kırılması sonucunda 30 m’lik tsunami dalgaları oluşmuştur.Tsunamiden neredeyse Hint Okyanusu kıyısındaki tüm ülkeler etkilenmiştir, kaynaklara göre 10 ülkeden yaklaşık 200 bin kişi hayatını kaybetmiştir.

4. TOHOKU-JAPONYA: 9,1

11 Mart 2011 yılında Japonya'nın 8 bölgesinden biri olan Tohoku’da İki büyük levhanın çarpışması ve sonucunda birinin diğerinin altına kayması ile 9.1 şiddetinde deprem meydana gelmiştir. 2 fay hattı arasında 50 m kayma olduğu tahmin edilmektedir. Japonya tarihinde en şiddetli depremlerden biri olan Tohoku depremi Norveç'ten Antartika'ya kadar hissedilmiştir. Deprem 38 m’lik tsunami dalgası oluşumuna neden oldu ve tsunaminin etkileri yıllar sonra bile Kuzey Amerika'da görülmüştür. Tsunami uyarısı verilen kıyı bölgelerin birçoğu sular altında kalmıştır.

Ayrıca tsunami, bir nükleer santralin soğutma sisteminin bozulmasına neden olmuştur.. Nükleer santralden sızan radyoaktif maddeler Kanada, Kaliforniya ve Kuzey Amerika denizlerine kadar yayılmıştır. Depremin ve tsunaminin etkileri hala devam etmektedir. Felaketler, birçok ölüme ve insanların kaybolmasına neden olmuştur.

5. KAMÇATKA- RUSYA: 9.0

4 Mayıs 1959 yılında, merkez üssü Rusya’nın Kamçatka Yarımadası olan 9.0 şiddetinde deprem meydana gelmiştir. Binalarda hasara neden olan deprem ABD’de Alaska'da bulunan bir körfeze 200 cm’lik tsunami dalgalarının oluşmasına neden olmuştur. Kamçatka Yarımadası, birbirine çarpan levhadan etkilenmiştir. 1959’da 9.0 şiddetindeki deprem bazı bölgelerde 18 m’lik tsunami dalgalarının oluşmasına neden olmuştur. 10,000-15,000 kişinin hayatını kaybettiği tahmin edilmektedir.

6.MAULE-ŞİLİ: 8.8

27 Şubat 2010 yılında, Nazca levhasının Güney Amerika levhasına çarpması sonucunda Şili Maule açıklarında bir deprem meydana gelmiştir. Merkez üssü, Maule bölgesinde bulunan Pelluhue sahili olan deprem ülkenin 6 bölgesinde hissedilmiştir. Nüfusun yaklaşık %93 depremden etkilendi ve birkaç süreyle elektrik kesintileri olmuştur. Merkez üssünün yakınında bulunan limanlar yıkıldı ve büyük bir tsunami böylece tetiklenmiştir. 53 ülkede tsunami uyarısı verildi. Afet bölgesi ilan edilen Şili’de kaynaklara göre 525 kişi hayatını kaybetti ve 25 kişiye ulaşılamadığı bildirilmektedir.

7. EKVADOR-KOLOMBİYA DEPREMİ: 8.8

31 Ocak 1906 yılında, Ekvador ve Kolombiya kıyılarında birbirini takip eden depremler gerçekleşmiştir. Ortalama olarak 8.2 şiddetindeki bu deprem 500-1500 aralığında kişinin ölümüne neden olan tsunamilere neden olmuştur. Tsunami dalgaları, tüm Orta Amerika kıyıları boyunca ve kuzeyde San Francisco, batıda Japonya’ya kadar ulaştı. ABD’de bulunan Honululu Körfezinde, tüm teknelerin ters döndüğü tanıklar tarafından söylenmektedir. Depremin birden fazla levhanın Kuzey And Dağları ve Güney Amerika Levhasına çarpmasıyla meydana geldiği düşünülmektedir.

8. RAT ADASI: 8.7

Rat adası, Amerika'nın Alaska eyaletinde bulunmaktadır. 4 şubat 1965 yılında 8.7 şiddetindeki deprem 10 m’lik tsunami dalgalarının oluşmasına sebep olmuştur. İlk dalga oluşumu Havaiden bildirildi ve Japonya’ya kadar yayılmıştır. Deprem, Pasifik levhasının Kuzey Amerika Levhasına çarpmasıyla meydana gelmiştir. Bu şekilde oluşan depremler genelde şiddetli bir sarsıntıya neden olmaktadır. Etkilenen yerlerde, binalarda çatlaklar ve ikiye ayrılmış asfalt yollar oluşmuştur.

9. TİBET- ASSAM DEPREMİ: 8.6

Himalaya bölgesi, birbirine 45-50 mm’lik hızla yaklaşan Hindistan ve Avrasya levhalarının çarpışmasından dolayı sismik açıdan en tehlikeli bölgelerden biridir. İki levhanın birbirine çarpması sonucunda merkez üssü olan Tibet-Assam deprem meydana gelmiştir. Deprem aynı zamanda Assam depremi olarak da bilinmektedir. USGS verilerine göre depremin büyüklüğü 8,6 olarak kaydedilmiştir. Levhaların çarpışması ve karada gerçekleşen bir deprem olması sebebiyle yıkıcı olan depremde 1,500-3,300 kadar insan hayatını kaybetmiştir.

10. KUZEY SUMATRANIN BATI KIYISI: 8.6

Sunda adaları Endonezya’da bulunmaktadır. Sunda adalarından olan sumatra adası ise Dünyanın en büyük 6. adasıdır. 11 Nisan 20122’de kuzey Sumatra kıyılarında, denizde büyük bir deprem gerçekleşmiştir. USGS(ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu) verilerine göre deprem ilk ölçüldüğü anda 8.6 büyüklüğündedir. Avustralya ve çevresindeki okyanusu içeren büyük Hint-Avustralya plakası, birbirine dik açılarla en az dört faydan oluşan karmaşık bir ağ üzerinde parçalanmıştır. Uzmanlara göre daha sonra her faydan farklı şiddette enerji salınmıştır. Ayrıca, fayların levhanın üst kısmından kırıldığı ve deprem sırasında bölgede 35-40 m yatay bir kayma görülmüştür. Yatay kayma, okyanusta suyun tsunami oluşturacak kadar büyük bir yer değiştirmesine neden olmadığı için büyük bir yıkım gerçekleşmemiştir.