Yaşadığımız süreçte hep kandırılıp orta yerde kalınca insan değerlendirme kriterimizi yeniden ele almamız gerektiğini düşünmekteyim nice zamandır.

Anadolu insanı olarak oğlumuza gelin, kızımıza damat ararken, biriyle iş vb ticaret yapacağımızda önceden sorar soruştururuz: " Falan kimse nasıl biridir" diye. Bu da çok doğal bir durumdur. Genelde: "Çok iyi biridir; Namazında, niyazında..."cevabını alırız. Böyle bir değerlendirme sonucuna göre hareket ederiz çoğunlukla.

Koyduğumuz kriter yabana atılır türden değildir. Zira Ankebut  45.ayet: "...Çünkü namaz, insanı hayâsızlıktan ve kötülükten alıkor..." diyerek namaz ile kötülüğün bir arada bulunamayacağına işaret etmektedir. Ayetten,  namaz kılanın kötülüklerle işi olmaz, hükmünü çıkaran bizler çoğu zaman 'Namazında ve niyazında' olanlarla sorun yaşamaktayız. O zaman kıldığımız namazda bir sorun olmalı. Döndüğümüz kıble aynı, kıldığımız namaz aynı olduğuna göre namaz kılmadaki niyetlerimiz farklı olsa gerek. Kimsenin niyetini sorgulama imkanımız yok ama sonuçları itibariyle baktığımız zaman sanırım kimimiz Allah rızası için kılarken kimimiz gösteriş, kimimiz alışkanlık gereği; kimimiz işi icabı, kimimiz mahalle baskısından dolayı kılıyoruz anlaşılan.

Tekrar tekrar kanmamak için ne yapmamız lazım? İnsan değerlendirme kriterlerimize yeni ilaveler koymamız gerekir: Haram lokma yer mi? Üretken biri mi, yoksa asalak biri mi? Cömert mi? İş ahlakı nasıl? Dinarla/parayla arası nasıl? Kötü günde yarı yolda bırakır mı? Laf taşır mı? Gıybet eder mi? İftara atar mı? Yalan konuşur mu? Makam, mevki ve sosyal statüye karşı bakış açısı nasıldır? Emanete ihanet eder mi? Muhatabına güven veriyor mu? Komşularıyla ilişkisi hangi seviyededir? Çalışanının hakkını koruma durumu hangi boyuttadır? Özü ve sözü bir mi? Sözünün eri mi? Kul hakkı yer mi? gibi kriterlerle değerlendirme yapmalıyız. Her ne kadar "Namaz gözümüzün nuru, müminin miracı” olsa da namaz-niyaz kriteriyle aynı deliğe defalarca girip yarı yolda kalma gibi bir lüksümüz olmamalı artık. Çünkü kötüler bizi zaaf ve hassas yönlerimizle vuruyor. Ayrıca din algımızı değiştirmemiz gerekir.

Din eğitimindeki metodumuzu gözden geçirmeliyiz. Ağaç yaşken eğilir misali küçük yaştaki çocuklarımıza "İslam güzel ahlaktır" prensibi gereğince ezber, dua ve bilgiden ziyade ilk önce herkesin kabul ettiği genel geçer ahlaki değerleri benimsetmeliyiz. Yaşadığımız çağda insan, aradığı ve ihtiyaç hissettiği zaman bilgiye her daim ulaşabilir.  "Rahmeti gazabından fazla" olan Allah anlayışından ziyade "taş yapan," Cehennemde yakacak olan korkuya dayalı bir Allah algısının kimseye faydası olamaz. Küçük yaştaki dimağlara, “Müslüman: Elinden ve dilinden başkasının emin olduğu kimsedir" prensibini sevgiye dayalı bir yöntemle işlemeliyiz. Sevgisini vermeden başvurulacak şiddet/baskı maalesef nefret tohumları ekiyor sadece.

Hz İbrahim gibi öz güven sahibi, cömert ve mücadeleci, Hz Muhammed gibi emin, Davut peygamber gibi elinin emeğini yiyen… önder kişiler olacak nesiller yetiştirmek için çaba sarf etmeli. İnsanlara ve çocuklara din ve diyanet anlatan kişiler her şeyden önce yaşantılarıyla örnek olmalıdırlar.