Sağlığımızı etkileyen unsurlar arasında yer alan stres, hayatımızda sürekli karşılaştığımız bir gerginlik halidir. Zorlanma, baskı gibi kelimelerle ifade edilen bu kavramın anlamı, şimdilerde bütünlüğü koruma olarak değişmiştir. Günlük yaşamımızda bu bütünlüğü nasıl korumamız gerekli, bizi etkileyen bu kavramla karşılaşınca, esas durumumuza nasıl döneriz, hangi aşamalardan geçeriz, kısaca stresle nasıl başa çıkarız ve çıkamazsak bize ne yapar kısa bir göz atalım. Önce kendimizin veya karşımızdaki herhangi birinin, stres altında olduğunu nasıl anlarız ve bilebiliriz ? Bunun bir çok göstergesi var. Mesela gerginlikten dolayı baş ağrıları, kalp çarpıntısı, mide ağrıları, sindirim sistemi rahatsızlıkları, uyku düzeni bozukluğu gibi birçok fiziksel belirtileri ve sürekli telaş içerisinde olmak, sosyal ortamlardan uzaklaşmak, çok uyumak gibi davranışsal belirtiler ilk göze çarpanlar. Bunun yanında, duygusal çökkünlük, neşeyi kaybetme, kaygı ve saldırganlık gibi birçok duygusal belirtiler yanında, kararsızlık, unutkanlık, konsantrasyon kaybı, işleri organize edememek ve sadece olumsuz yönleri görür hale gelmek gibi bilişsel belirtiler yaşanır. Bunların kalıcı olması ilk yaşanan stres anına ve kişinin stresle başa çıkabilmesi ile bağlantılıdır. Çünkü stresli bir durumla karşılaştığımız zaman bir kaç aşamadan geçeriz. Önce kişide strese karşı savaş ve kaç savunma tepkisi otomatik gelişir. Ve otonom sinir sistemi ile salgı bezleri uyarılır ve adrenalinin etkisiyle vücutta kan daha hızlı dolaşarak bir takım fiziksel belirtiler ortaya çıkar. İkinci aşama olarak, beden stres yaratan duruma bir şekilde uyum sağlayarak direnç aşamasına geçer ve her şey normalmiş gibi görünse de daha hassas bir hale gelinir. Ve kişi yavaş yavaş gücünü kaybederek tükenme aşamasına geçer işte burada zor bir sürece girilir ve hastalıklara psikolojik sorunlara açık hale gelinir. Peki, stresle karşılaştık, tükenme aşamasına gelmeden, eski halimize nasıl dönebilirize gelince ; Bu tamamen kişinin karakter özelliklerine bağlı olsa da, genel olarak birkaç yolu var farkında olur ve kullanmayı bilirsek. Bunlardan biri, yüzleşmedir. Bu aşamada birey sorunun varlığını kabul eder ve aşmak için çaba harcar. Tepkiler bu evrede önemlidir. Çünkü stresle beraber ortaya çıkan duyguların ifadesi stresin boyutlarını değiştirir. Bunu bir örnekle açıklayacak olursak trafikte sıkıştığımız ve yetişmemiz gereken bir durumda iken, trafik kurallarını ihlal eden ve trafiği kapatan birisine öfke duygusu ile hareket ederek, uyarmak için korna çaldığımız zaman bize el kol hareketi ile karşılık verdiği için o an kızgın olarak arabadan inip aracın sürücüsü ile kavga edersek, bu davranış ile stresimizi daha da yıkıcı ve zarar verici bir duruma getirebiliriz. Bu tarz bir davranış stresi ortadan kaldırmadığı gibi bizi gün boyunca etkisi altına almış olur. Hatta kavga esnasında zarar verici sonuçlara sürükler. İkinci bir yolda uzlaşma yoludur. Bu durumda istediklerimizin daha azına razı oluruz. Bazı şeyleri feda ederiz. Bunu da bir örnekle açalım, Eşinin, işine fazla vakit ayırdığı için kendisine yeterince vakit ayırmamasından şikayetçi olan ve bu durumu stres olarak yaşayan bir hanımın durumunu ele alırsak. Bu durumda eş uzlaşma yolunu seçerek hanımına gerekli zamanı ayırmak adına bazı noktalarda kendi işinden ödün verip orta yolu bulmak için belli günlerde hanımına daha çok vakit ayırabilir. Buna karşın hanımından da zaman konusunda biraz daha anlayışlı olmasını bekleyebilir. Birde geri çekilme yolu var. Kişi kendisine zarar gelebileceğini ve sıkıntı yaşayabileceğini düşünerek geri çekilebilir. Bu bir yerde yenilgi olarak da görülebilir fakat stresle başa çıkma yollarından biridir. Bu yolun tek olumsuz yönü bireyin stresi meydana getiren olaylarla karşılaştığı her durumda geri çekilmeyi alışkanlık haline getirmesidir. Bu olmadığı sürece bu yolda stresle başa çıkmada kullanılabilir.

Bahsettiğimiz bu yöntemler, stresle doğrudan baş etme yollarıdır. Birde kişiler savunma yolu kullanarak, stres yapan olayları çarpıtarak, değiştirerek savunma mekanizması yoluyla kendilerini korurlar. Bunların detayına girmeden bir kaç tanesini söyleyecek olursak, mesela bastırma yöntemi, kişi stres anında acı ve sıkıntı veren duygu ve deneyimleri bilinçdışına iter. Veya yine strese sebep olan acı verici, bunaltıcı bir gerçeği kabullenemez yok sayar görmezden gelir. Genelde yaygın olan savunma mekanizmalarından bir tanesi de yer değiştirmedir. İş yerinde patronuna kızan bir kişinin gelip stresini, öfkesini evde karısına ya da çocuklarına göstermesi buna örnek olarak verebiliriz. Bunun gibi bir çok savunma yolu ile benliğimiz kendisini korumaya alarak stresle baş etme yolunu seçer. Tüm bunlara maruz kalmadan stres bize uğramadan neler yapabiliriz asıl önemli olan nokta bu. Bunun için her şeyden önemlisi sağlıklı beslenme alışkanlığı kazanmak, zararlı gıdalardan uzak durmak, fiziksel egzersizler yapmak ve doğa yürüyüşleri gibi aktiviteler strese karşı daha dayanıklı olmamızı sağlar. Ayrıca düşüncelere odaklanarak kasları gevşetmek ve rahatlamayı sağlayacak teknikler öğrenmek, meditasyonlar rahatlatıcı aktiviteler ile uğraşmak stresten bizi koruyacaktır. Birde zamanı iyi bir şekilde düzenleyebilme yönetebilme alışkanlığı kazanmak, hobiler sosyal aktiviteler ve arkadaşlık edinmek stres ortamlarını azaltmaya yardımcıdır. Her şeyden önemlisi, stres yaratan olaylara bakış açımızı değiştirip daha olumlu bir bakış açısı ile bakarak, algılarımızı ve değerlendirmelerimizi gözden geçirmek en faydalı yöntemdir.