Toplu Ulaşımda Konya Modeli Yazı Dizisi

1. Bölüm: Şehirler için ulaşım planlamasının önemi

2019 Aralık ayında Çin'in Wuhan kentinde ilk kez ortaya çıkan ve tüm Dünya’yı etkisi altına alan Koronavirüsü şehirlerde yeni bir yaşam tarzını da beraberinde getirdi. Virüse karşı her alanda alınan önlemler tüm şehirlerde yeni şehir yönetim sistemlerini ve önleme faaliyetlerini ön plana çıkardı.

İçinde bulunduğumuz bu dönem, bilgiyi ve tecrübeyi paylaşma zamanıdır. Tüm insanlık el birliği içinde bu zorlu süreci yenmek için çaba harcamaktayız. Yerel yönetimlerin de bu dönemde yaptıkları çalışmalar hem gelecekte olası benzer salgınlar için başvuru kaynağı olacak hem de örnek kriz yönetimleri olarak tarihte yerini alacaktır.

Konya’da Cumhuriyet tarihinden çok daha eskilere dayanan toplu ulaşım hizmetleri, 1940’lı yıllardan itibaren bir düzen içerisinde yapılmaya başlanmış ve günümüzde belediye hizmetleri içerisine alınarak vazgeçilmez ihtiyaçlar arasına girmiştir. Hızla gelişen ve göç alan Konya’da , 6360 sayılı yasa ile mücavir alan sınırları İl sınırı olarak belirlenmesine müteakip 31 İlçe, mahalleye dönüşen 168 belde ve mahalleye dönüşen 584 adet köyün Büyükşehir Belediyesi hizmet alanına ilave edilmesiyle, ulaşım ihtiyaçları artmıştır. Diğer ulaşım araçlarının ekonomik olmaması gittikçe artan araç sayısına bağlı olarak yoğunlaşan şehir trafiği toplu ulaşımı cazip hale getirmiştir. Konya Büyükşehir Belediyesinin merkezde tramvay ve 41.001 km² il sınırında otobüsler ile verilen Toplu Ulaşım hizmeti bu cazibe ile birlikte her geçen gün önemini artırmaktadır.

Bu hizmetler Ulaşım Planlama ve Raylı Sistem Daire Başkanlığı’na bağlı olarak otobüslerle il merkezinde 06.00 / 00.30 saatleri arasında 6 hareket merkezinden 125 hatta 499 otobüs ile yürütülmektedir. 6360 Sayılı yasa ile bağlanan ilçelerde 122 hatta 148 otobüs, şehir içinde 2 hareket merkezinden 2 hatta 72 Tramvayla 24 saat kesintisiz ulaşım hizmeti verilmektedir.

Bu çalışma Dünya’nın alan itibariyle en büyük yerel yönetimi olan Konya Büyükşehir Belediyesi’nin özellikle Koronavirüs sürecinde Toplu Ulaşımda aldığı örnek tedbirleri ve yapılan uygulamaları içermektedir. Gayem; Konya’da uygulanan sistemin tüm yerel yönetimler için fikir vermesi, ortaya konulan başarının paylaşılarak çoğalmasıdır. Sonuçta burada yer alan fikirleri hangi yerel idare kullanırsa kullansın bu hizmetten yararlanacak olan vatandaştır.

Koronavirüs sürecini başarıyla atlattığımızda yazıyı tekrar elden geçirip daha farklı bakış açılarıyla güncelleme gerekebilir. Acele etmemde neden, halen ulaşım altyapısını çözemeyen veya sorun yaşayanların fikir alacağı kaynağı geciktirmeden yayınlamaktır.

Toplu ulaşımda esas olan planlamadır. Bilindiği gibi şehirler canlıdır, bu canlılığın temelinde ise şehir içi taşımacılık önemli bir yer tutmaktadır. Şehirlerin yaşanılabilir olmasında şehir içi toplu ulaşım gücü ile doğrudan orantılıdır.

Konya bu anlamda planlaması en zor şehirlerden biridir. Bunun başlıca nedenleri, ilçeler arası uzaklık, şehir içi ikamet ile iş gücü alanlarının farklı yerlerde olması, ulaşım hat ve seferlerinde sürekli değişen biniş sayılarıdır. Ulaşım planlamasında taşınan yolcudan daha önemlisi hizmet verilen alandır.

Alanın geniş olması, 31 ilçenin bulunması, merkez ilçeler Meram, Karatay ve Selçuklu dışında diğer tüm ilçelerin mücavir sınır alanına dahil edilmesi ciddi bir ulaşım planlamasını beraberinde getirmektedir.

Konya Büyükşehir sınırları içerisinde buluşan 4 ayrı devlet yolu ve şehrin Orta Anadolu’da yer alması sebebi ile Konya karayolu ulaşım bağlantıları açısından önemli bir konumdadır. Konya, Türkiye’nin en büyük karayolu ağına sahip kentidir.

İlçelerin şehir merkezine olan uzaklığı ulaşım planlamasında işgücü ve araç açısından farklı zorlukları beraberinde getirmektedir. Bunu aşmanın yolu da planlama ve yönetim öngörüsüdür.

Örneğin şehrin bir uçtan bir uca kuzeyi ile güneyi (Kulu-Taşkent) arasındaki uzaklık 342 km, doğusu ile batısı(Akşehir -  Halkapınar) arasındaki uzaklık ise 320 km’dir. Bu rakamlar çoğu ülkenin sınır mesafelerinden daha fazladır.

Konya Büyükşehir Belediye Başkanı Uğur İbrahim Altay’ın Konya’nın alan genişliğini tarif ederken kullandığı “Konya Mersin ile Eskişehir arasında kalan yerdir” cümlesi hafızalarda büyüklüğün yer etmesi bakımından güzel bir örnektir.

Konya ilçelerinin merkeze olan uzaklıkları toplu ulaşım üstündeki baskıyı artırmakla birlikte planlamanın önemini ortaya çıkarmaktadır. Bu uzaklıklar kişi başı taşıma maliyetlerini oldukça yukarıya çekmesine rağmen Konya, Türkiye’de en ucuz ulaşım sağlanan illerin başında getirmektedir.

Konya ilçelerinin merkeze olan uzaklıkları;

Ahırlı 76.9 km.                          Akören 47.2 km.                   Akşehir 108.1 km.

Altınekin 59.5 km.                    Beyşehir 69.8 km.                   Bozkır 78.3 km.

Cihanbeyli 96.2 km.                  Çeltik 141.9 km.                   Çumra 42.2 km.

Derbent 44.2 km.                     Derebucak 100.7 km.    Doğanhisar 77.0 km.

Emirgazi 118.9 km.                   Ereğli 143.7 km.                   Güneysınır 69.8 km.

Hadim 98.0 km.                       Halkapınar 157.6 km.    Hüyük 78.4 km.

Ilgın 67.7 km.                           Kadınhanı 47.8 km.    Karapınar 95.3 km.

Kulu 146.3 km.                        Sarayönü 45.7 km.         Seydişehir 74.3 km.

Taşkent 104.7 km.                   Tuzlukçu 101.1 km.    Yalıhüyük 72.5 km.

Yunak 124.2 km.

Yarın: Ulaşım verileri ve Ulaşımda yapılan çalışmalar