Başta okullar olmak üzere birçok kamu kurum ve kuruluşları, STK'lar zaman zaman bir proje yapmak/geliştirmek/uygulamak suretiyle öğrencilere birtakım davranışlar kazandırmayı hedeflemektedir. Genelde gezme, görme, ezberleme, bilgiyi test etme, kitap okuma, sabah namazına gitme vb. şeklinde projeler bunlar. Çoğunda da büyük ödüller var: Özellikle STK ve belediyelerin uygulamaya koyduğu projelerde.
Alanında birbirine benzer o kadar proje var ki kimi kâğıt üzerinde kalır; uygulanmaz, kimi kısa zaman diliminde yapılır ve arşive kaldırılır, kimi projelerin sonunda ödüller dağıtılır; iş biter. Projelerin çoğunda proje bitimi maksat hâsıl oldu mu incelemesi yapılmaz. Örnek vermek istersek bazı belediyeler öncülüğünde belli yaş gruplarına namaz kılma alışkanlığı kazandırmak amacıyla sabah namazına gidene bisiklet verme projesi yapıldı. Toplamda 40 gün namaza devam edenlere bisiklet verildi/verilecek. Niyet halis eyvallah! Peki sonuç? Sonuçtan haberi olan var mı? Projeyi planlayanlar, başlatanlar, sponsor olanlar "Acaba kaç çocuk bisiklet almayı hak ettikten sonra sabah namazına gitmeye devam ediyor" diye cami görevlilerine sordu? Soracaklarını sanmam. Zaten sorsalar da iç açıcı bir cevap alacaklarını hiç sanmıyorum. Hatta yüzde 25'i "Bisiklet bahane oldu, biz namaza gelmeye devam ediyoruz" dese projeyi başarılı bulacağım. Maalesef sonu ödül olan projelerin akıbeti hep böyle olur. Üstelik büyük ödüle dayalı bu şekil projeler ilk değil, önceki yıllarda da yine bisiklet verildi. Daha önceleri dizüstü bilgisayar hediye edildi.
Proje yapalım yapmaya. Ama proje yaparken birbirinin kopyası bilgi, ezber, yarışma, namaz vb. projeler yerine davranışa etki edecek projeler üretip geliştirsek nasıl olur? Mesela okullarda öğrenciler arasında yalan söylemek, küfretmek, kaba konuşmak, kavga etmek, okul eşyasına zarar vermek, arkadaşlarını rahatsız etmek, ders çalışmamak, dersin işleyişini bozmak, sınıfı kirletmek, kahvaltı yapmadan okula gelmek, okul kurallarına uymamak, keyfi devamsızlık yapmak, okuldan kaçmak vb. davranışlar o kadar yaygın ki bu tür durumlardan kimse memnun değil, herkes şikâyetçi. Hangi konuda proje yapılır? Elbette sorun olan alanlarda yapılır. Bir kısmını saydığım ahlaki ilkelere ters davranışlar üzerine birden fazla proje yapılıp uygulamaya konabilir. Bu tür proje eğitim boyunca sürecek bir zaman dilimini kapsar. Yine bu projede okulun tüm paydaşları sorumlu olur. Öğretmen takip edici, öğrencilerin hepsi bu projeye zorunlu dâhil edilir. Her sınıfta ve okulda öğrencilerden oluşan sorumlu timler oluşturulur. Herkes birbirinin denetçisi ve takipçisi olur. Her öğrenciye bir sayfa açılır, olumsuz her davranışın karşısına birer çeltik atılır. Sene sonunda olumsuz hareketlerin yekûnu toplanır ve öğrencinin ikinci bir karnesi veya davranış durumu ortaya çıkar. Olumsuz davranış olmaz denirse ahlaki ilkeler belirlenerek her olumlu davranışa bir çeltik atılır. Burada ödül olsun istemiyorum. Ama öğrencinin davranıştan aldığı artı veya eksi puan, merkezi yerleştirmede dişe dokunur şekilde etki etsin. Sınav sonucu bilgi ve davranış orantısı kurularak oluşturulabilir. Mesela belirlenen kuralları uygulayan öğrencinin merkezi sınav puanına 10 puan eklenir veya olumsuz davranış sergileyenlerden 10 puan düşülür veya ilave puan verilmez dense öyle zannediyorum çocuklarımıza birçok güzel davranışı kazandırabiliriz.
Bu tür projenin uygulanması zor görülebilir. Zor olsa da imkânsız değil. Elbirliğiyle yapabiliriz bunu. Hazır Bakan "Çocuklarımızı çift kanatlı yetiştireceğiz: Biri bilim, diğeri ahlak ve erdem" demişken bu tür projeler geliştirmenin tam zamanı. Çocuklarımızın bir kanadı kırık veya eksik olmasın. Çünkü tek kanatlı kuş uçmaz. Ben yolu açtım, arkası gelsin isterim. Üstelik benim demek istediğim Bakanın dediğinin tıpatıp aynısıdır. Bu proje öbürleri gibi ölü olmaz, sonuç alır düşüncesindeyim. Yeter ki paydaşlar bu projeyi formalite ve angarya olarak görmesin, herkes ciddiyetle bu işin üzerine eğilsin...