Memleket havalarından ve özgürlük sınırlarını zorlayan mecranın ardından bu hafta da ‘istek üzerine’ yazımızda bir düşünüre değinip, burada ‘konuk’ edeceğim. Bu haftaki düşünür, öyle böyle düşünmemiş “Ekonominin Babası” olmuş. Evet, Adam Smith…
Smith, 1776’da tam 1094 sayfalık Ulusların Zenginliği adında bir kitap yazmış. Neden bahsediyor? Adı üzerinde. Milletlerin zenginliğinin doğasını ve nedenlerini incelemiş. Hatta bu kitap için denir ki çağdaş iktisat alanındaki ilk eser. 1094 sayfalık koskoca kitapta bir cümle var ki çok enteresan, oldukça dikkat çekici. Smith, “İnsanın bütün ömrü birkaç dost edinmeye bile yetmez” demiş. Hemen bazı atasözleri, deyimler, özdeyişler geliverdi aklıma. İşte, ‘iyi gün dostu çoktur, gerçek dost kara günde belli olur’ gibi.
Peki, kaldı mı dostluk? Pek de kalmadı. Neden? Maddiyat, her türlü maneviyatın önüne geçti günümüzde. Güzel olan her şeyi aldı götürdü. Dostluk da gitti işte o arada derede. Zorluk yaşayan insanların hemen yanında içten içe sevinç yaşayan ama bunu hissettiren insanlar pek bir arttı. “Bak işte o yıkıldı da ben yıkılmadım, dimdik ayaktayım” düşüncesi var insanlarda. Kimse de demiyor ki “Ne zamana kadar? Eninde sonunda ben de yıkılacağım” diye. Filmin sonu belli kardeşim, yıkılacaksın. Şimdi, bu işin bir tarafı.
Bir de hayatı ‘taraftar’ gibi yaşayan insanoğlu tipi var. Başkasının acısından zevk alan. Sanki başkasının acısını kendisi için kazanç ya da zafermiş gibi görenler. Bunlara zaten diyecek bir şey yok. Dost most olmaz zaten bunlardan ezelden beri…
Ha unutmadan bir de makam, mevki sahibi olunca değişenler var. Bu çok önemli. Bunlar için çok sayıda araştırma yapıldı. Efendi, akıllı, uslu zannettiğin adam eline güç geçince birden canavara dönüşüveriyor resmen. Hayretle bakarsınız böylelerine. Herkes görmüştür bunlardan örnekler. 12 Eylül dönemini bilenler bilir. Cezaevlerinde ağır işkenceler uygulayanlar bahsettiğim şahsiyetlere örnektir mesela. Etik değerleri yoktur, geçmişte sorunlar yaşamıştır, özgüvenleri sıfırdır.
Yani diyeceğim şu ki Smith çok da haksız değil. Dost bulmak çok zor. “Dostum” dediğinize de iyi bakın, iyi seçin. Menfaatleri doğrultusunda dost bildiğiniz düşman, düşman bildiğiniz de dost oluverir. Bunun örneği çok.
Esenlikler.