ANIT ALANI VE ÇEVRESİ
Meram ilçesinin en gözde yeri olan Anıt Alanı; 1980’li yıllara kadar “Heykelin orası” olarak bilinirdi.
Kuzeyde Zafer Meydanı’na uzanan Atatürk Caddesi ve Zindankale’ye uzanan Amber Reis Caddesi, batıda istasyona açılan Ferit Paşa Caddesi, Vatan Caddesi’nden gelen Millet Caddesi ve uzantısı olan Muhlis Koner Caddesi, doğuda Muhacir Pazarı yönüne giden Sait Paşa Caddesi arasında olup; Abdülaziz, Bahçeli Evler’in bir bölümü, Mahmuriye, Şeyh Sadrettin Konevi mahalleleriyle de sınırları vardır.
ATATÜRK ANITI
Şehir ve ilçelerde Atatürk Anıtlarının hükümet konaklarının meydanlarında bulunmasına karşın; Konya Atatürk Anıtı hükümet konağı meydanında değil, zamanında şehir merkezine giriş güzergâhı olan şimdiki yerindedir. İstasyondan şehir içine ulaşımı sağlayan Ferit Paşa Cadde’sinin bu alandan geçmesinin özel bir önemi de bulunmaktadır. Şehirlerarası ulaşım yalnızca tren ile sağlandığı için ve 1900’lü yılların başlarında şimdiki tren istasyonu şehir dışında olduğundan Konya’ya trenle her gelenin şimdiki Anıt Alanı’ndan geçmek zorunluluğu vardı. Bu yüzden ziraat anıtı olarak düşünülen, daha sonra üzerine Atatürk heykeli konulan Atatürk Anıtı’nın burada yapılması uygun görülmüştü.
1916 yılında Vali Muammer Bey zamanında bir ziraat anıtı yapılması kararlaştırılmış, Mimar Muzaffer Bey anıtın projesini hazırlamış ve 1917 yılında anıtın temeli atılıp inşaatı başlamıştı. Tahsisatın bitmesi ve 1. Dünya Savaşı’nın ağır koşullarıyla inşaata devam edilemedi. 1923 yılında cumhuriyetin ilk Konya Belediyesi, anıtı tamamlamaya ve üzerine de bir Atatürk heykeli konulmasına karar verince; şehir yöneticileri arasında tartışmalar çıktı. Bu sırada Konya’ya gelmiş olan Atatürk’e bu konu açıldı ve düşünceleri soruldu. Atatürk, “Şehir yöneticileri nasıl bilirlerse öyle yapsınlar” diyerek görüş bildirmedi. Belediye Mimarı Falih Bey bu işin tamamlanması için görevlendirildi ve 1925 yılında inşaat yeniden başladı. Atatürk heykeli Macar Heykeltıraş Kripel’e sipariş edildi. Anıtın kaidesi ve heykeli tamamlandı. Konya’ya trenle gelenlerin dikkatini çekmek için heykelin ön yüzü istasyona bakacak şekilde kaideye konuldu. Bu anıtın 29 Ekim 1926 Cuma günü törenle açılışı yapıldı. Konya’daki Atatürk heykeli; Atatürk’ün sağlığında yapılan ikinci heykeldir. İlk Atatürk heykeli İstanbul Sarayburnu parkına yapılmıştı.
1906 yılında hizmete giren atlı tramvay güzergâhı da Anıt Alanı ve Meram Konya Lisesi önünden geçmekteydi.
1920 SONRASINDA ANIT ALANI
1923’lü yıllarda Bugünkü Anıt Alanı ve çevresi bomboştu. Horozluhan ve Konevi sitelerinin olduğu yerlerde gençler futbol oynarlardı. 1924 yılında ilk resmi futbol maçı da buralarda yapılmıştır.
Şimdiki Devlet Tiyatrosu binasının olduğu yerde Millet Bahçesi olarak düzenlenen bir park ve tenis alanı vardı. Uzun yıllar Konya halkına hizmet veren bu yeşil alan kaldırıldığında işlemeli taş kapısı da İmam Hatip Lisesi bahçe girişine konuldu. Millet Bahçesi yerine şimdiki tiyatro binası yapıldı. Şimdiki Devlet Tiyatrosu binası; uzun yıllar Konya Halk Kitaplığı, konser ve sinema salonu, İl Kültür Müdürlüğü olarak hizmet vermiştir. Bölge Yazma Eserler Kitaplığı’nın bulunduğu yerler de eskiden yeşil alandı. Bir ara çay bahçesi olarak da kullanılan bu yeşil alanda gece düğünleri de yapılırdı. 1901 tarihli Ferit Paşa Çeşmesi şimdiki yerine kaldırılmadan önce; yolun karşı tarafındaydı. Halk arasında Yeşil Cami olarak bilinen Amber Reis Camisi de şimdiki yerinde değildi ve Anıt Alanı’nın güneyindeydi. Caminin yanında bir de Amber Reis Türbesi vardı. Bu türbe 1927 yılında yol yapımı sırasında yıktırılmıştır. Amber Reis Camisi de 1911 yılında şimdiki yerine yeniden yapılmıştır. Anıt Alanı’nın en görkemli tarihi binası; Sultan Reşat için saray olarak yapılmış olan Konya Lisesi (Gazi Lisesi- Meram Anadolu Lisesi) eski binasıdır. Meram Kız meslek Lisesi’nin olduğu yerde Bego’nun oteli bulunmaktaydı. Alanın bir başka oteli ise; Feridiye Karakolu’nun karşısında ki Hotel Patri (Vatan Oteli) idi. Bu otelleri azınlıklar çalıştırırlardı. Amber Reis Camisinin sırasında; TMO binası yıkılıp yerine onkoloji hastanesi inşaatına başlanan sonradan Meram Belediyesi olarak kullanılmış yerlerde, yakın zamanlara kadar kullanılmış olan iki katlı Ermeni evleri vardı. Konya’nın ilk Ticaret Lisesi bu iki katlı evlerin birinde açılmıştı. Bu evlerin arkasında ise; Konevi Camisi ve türbesi, Turgutoğlu Türbesi vardır. Bu çevrede bir de mezarlık bulunuyordu. Bu mezarlık kaldırılarak yerine yüksek evler yapılmıştır. Konevi Camisi ve türbesinin sırasında halen sağlam olarak hizmet veren, orijinal kitabeli Kapı Çeşmesi vardır. Konya Kalesi’nin surları Konevi Camisi’nin önünde geçtiği ve burada bir kale kapısı olduğu için bu çeşmeye Kapı Çeşmesi adı verilmiştir. Amber reis camisi önünde Konya Dış kalesinin hendeği bulunuyordu.
1950’DEN GÜNÜMÜZE ANIT ALANI
1950’li yıllarda Anıt Alanı’na sığırlar toplanıp yaylıma götürülürlerdi. 1950 sonrasında Vali Şefik Soyer zamanında Atatürk Stadyumu (şimdi eski stadyum oldu) yapılıp hizmete girdi. Anıt Alanı’nın güneyinde stadyum ve Feridiye Karakolu’ndan başka bina yoktu. Bu boş arazilerin bir kısmı sonraki yıllarda stadyuma katıldı, bir kısmı da belediye tarafından arsa olarak satılıp imara açıldı. Öğretmen evleri olarak bilinen semtin büyük bölümü Konya belediyesi tarafından arsalar halinde halka satılmıştı.
Şimdiki DSİ binalarının olduğu yerlerde Kurtuluş İlkokulu vardı. Muhacir Pazarı yönünde ilerleyen şimdiki Sait Paşa Caddesi’nin solunda atlı tramvayın atlarının konulduğu ahırlar bulunmaktaydı. Sağında ise Yüksek Mezarlık olarak bilinen mezarlık vardı. Bu mezarlık Şimdiki Muhacir Pazarı’nın olduğu yerden başlayıp Ticaret Lisesi, Endüstri Meslek Lisesi, Meram Anadolu Lisesi, Kolej okullarının olduğu yerlere kadar uzanıyordu. Yüksek Mezarlık temizlenip yerine okullar ve tek katlı, bahçeli öğretmen evleri yapılmıştı. Şimdi Balık hali içinde kalıp onarılan Söylemez Türbesi ayakta kalsa da külliyesi yıkılmıştır. Türbenin çaprazı olan kuzeydoğusunda bir de Söylemezin konağı vardı. Şimdiki Meram Emniyet Amirliği binasının güney batısında Tantavi’nin Ambarı olarak bilinen zahire deposu, halen sağlam olarak özel mülkiyette bulunmaktadır.
Şimdiki Meram Kaymakamlığı ve Nüfus Müdürlüğü binası; merkezi yönetimin ilçelere ayrılmasına kadar vali konutu olarak kullanılmıştı. Şimdiki Anıt Hastanesi yerinde ise banka lojmanları bulunmaktaydı.
Anıt Alanı ve çevresi, günümüzde; Atatürk anıtıyla, marketleriyle, mağazalarıyla, modern binalarıyla, çevresindeki okullarıyla, tarihi dokusuyla, geniş caddeleriyle modern bir bulvar görünümündedir.