Yaşantılanan, toplum ve bireyleri psikolojik olarak etkileyebilecek, yaşamı tehdit eden, duygusal ve bilişsel olarak rahatsızlık veren, huzursuz eden olayların tümüne travma denilmektedir. Travma insan eliyle ve doğal afetler sebebiyle olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. İnsan eliyle meydana gelen travmalar savaşlar, çatışmalar, terör eylemleri gibi olaylar sonucunda meydana gelmektir. Travmatik olmanın süresi ise üçe ayrılmaktadır. Bunlar:
1. Akut Travma: Yaşanılan olaydan itibaren ilk 6 ayı kapsamaktadır.
2. Kronik Travma: Olayın üzerinden 6 ay geçmiş olması gerekir. 6 ay ile 1 yıllık bir süreci kapsamaktadır.
3. Kompleks/ Kümülatif/ Karmaşık Travma: 1 yıldan uzun süre olayın etkisinin devam ettiği süreci kapsamaktadır.
Terör eylemleri, saldırılar, savaşlar, çatışmalar, vb. insanların yaşamlarını tehdit eden olayların sonucunda bireylerde genellikle duygusal bazı belirtiler görülebilir. Bunların en yaygın olanlarından bazıları korku, kaygı, güvende hissedememe, olay tekrarlayacakmış gibi tetikte olma hali gibi duygulardır. Davranışsal belirtiler olarak; anıların zihinde tekrarlaması, geceleri kabus görme, uykundan aniden uyanma, uyuyamama, sosyal ortamlardan kendini izole etme gibi davranışlar görülebilmektedir. Psikolojik belirtiler ise depresif duygu geçişleri, travma sonrası stres bozukluğu, kaygılarda artış, adaptasyon konusunda zorluklar yaşama, yaşamın sona ermesinden dolayı yaşanılan ayrılık travmaları gibi belirtiler görülebilmektedir.
Bu tarz üzücü olaylar yaşandığında ruh sağlığı alanında çalışan psikolog meslektaşlarıma ve diğer ruh sağlığı çalışanlarının sahada olaya müdahale için ya da saha sonrası müdahalelerde uygulayabilecekleri birkaç basit teknik şunlardır:
1. Psikolojik İlk Yardım (PİY):
Ruh sağlığı alanından ya da herhangi bir saha çalışanı tarafından destekleyici iletişim sağlama çalışmalarıdır. Psikolog tarafından yürütülüyorsa psikolojik açıdan bireysel ya da grup terapileri, topraklanma egzersizleri, meditasyonlar, nefes egzersizleri, rahatlatıcı sanatsal çalışmalar, sosyal destek, maddi ya da manevi açıdan bireylerin yanında olunduğunun güvenini sağlama, dayanışma içinde olunduğuna dair olayı yaşantılayan kişilere verilen destek türlerindendir.
2. Maruz Bırakma Ve Bilişsel Yeniden Yapılandırma Teknikleri:
Bir psikolog, psikiyatr ya da alanda uzman başka bir ruh sağlığı çalışanı tarafından uygulanması gereken olaya yönelik olayı kabaca kişinin yeniden yaşantılamasını ve tetiklenmesi sağlayıp, sistemik bir şekilde adım adım kişilere olaya dair ve olay sonrasında hissettikleri kötü anılara, kabuslara ya da uyku sorunlarına karşı uygulanan bir terapi yöntemidir.
3. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT):
Yaşanılan olay sonradan kişilerin duygu, düşünce ve davranışlarında meydana gelen ve zihinlerine kodladıkları hatalı kısımları bir profesyonel eşliğinde yeniden düzenleyerek ve yenileyerek uygulanan bir terapi metodudur.
4. Göz Hareketleri ile Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme (EMDR):
Yaşanılan olayların bir uzmanla beraber yeniden inşaa edildiği terapötik bir yaklaşımdır.
5. Toplumsal ve Kültürel Müdahaleler:
Yaşanılan olayların, özellikle büyük kitleleri etkilediği durumlarda grupla ya da toplum ruh sağlığı açısından ele alınarak ruh sağlığı alanında çalışan kişilerce yapılması ve planlanması gereken müdahale türüdür. Kültürel hassasiyetler üzerinde durularak çalışmalar yürütülmektedir.
Toplumu derinden etkileyen, sonucu insanların hayatını kaybetmesi ile sonuçlanan olaylar yaşandığında ruh sağlığı çalışanlarına ulaşana kadar şunlar yapılabilir; aile ya da sosyal çevre ile etkileşimde bulunma, bireysel ve toplumsal olarak farkındalığı artırmak adına destekleyici sosyal ağlarla iletişim kurma, her zaman böyle bir olayın yaşanabileceği ihtimaline dair bilgilendirici ve gerçekçi konuşmalar yapma, kriz yönetimi konusunda bilinçlenme ve araştırmalar yapma, dernek ve sosyal toplum kuruluşları gibi derneklerle dayanışma içinde olmak gibi faaliyetler bu tarz elim olayların etkisinin azaltılmasında yardımcı olabilir.