Yıllık Ücretli izin hakkı,hem evrensel hem de Anayasal bir haktır. Türkiye’nin de onayladığı İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin 24. maddesi ile Birleşmiş Milletler Ekonomik Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi’nin 7. maddesinde yıllık ücretli izin hakkı düzenlenmiştir.
Yine Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın “Çalışma şartları ve dinlenme hakkı” başlıklı 50. maddesi nde; “Kimse, yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz. Küçükler ve kadınlar ile bedenî ve ruhî yetersizliği olanlar çalışma şartları bakımından özel olarak korunurlar. Dinlenmek, çalışanların hakkıdır. Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir”. Hükmü yer almaktadır.
Evrensel ve Anayasal bir hak olan izin hakkı 4857 sayılı İş Kanunu'nun 53 ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir.Kanun'un 53.maddesinde "yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemeyeceği",58.maddesinde ise işçinin yıllık ücretli iznini kullanırken ücret karşılığı bir işte çalıştığının anlaşılması halinde,bu izin süresi içinde kendisine ödenen ücretin işveren tarafından geri alınabileceği belirtilmiştir. Bu düzenlemelerle,bir yıl boyunca çalışan ve yorulan işçinin; fiziksel,psikolojik ve sosyal sağlığının korunabilmesi için dinlenmesi ve rahatlaması amaçlanmıştır.Bu rahatlama yorgun olan işçinin işyerinde dikkat kaybından dolayı olası iş kazalarının da önüne geçecektir.
Bu bakımdan işçinin her yıl hak ettiği ücretli izninin o yılın sonuna kadar kullanması zorunludur.İşçinin istemesi yada işverenin uygun görmemesi nedeniyle kullandırılmaması, yahut izin ücretinin ödenerek işçinin çalıştırılması mümkün değildir.
İşçiye yıllık izin kullandırılmaması halinde, işçi tarafından haklı fesih ile iş sözleşmesi sonlandırılabilir mi? Bu sorunun cevabı "evet" olacaktır. Yıllık izin talep eden işçiye bu izin kullandırılmaması halinde, işçi iş sözleşmesini fesh ederek kıdem tazminatına hak kazanacaktır.Bu konuda verilen çok sayıda Yargıtay kararı mevcuttur.
İşçinin,izin kullandırılmamasını gerekçe göstererek haklı sebeple fesih hakkını kullanabilmesi için, yıllık ücretli izne hak kazanmış olmasının yanında o yılın sonuna kadar işverence hak ettiği izninin kullandırılmamış olması gerekmektedir. Zira işin aksamaması bakımından hak edilen yılın belli bir döneminde işçiye izin kullandırması yetkisi işverene aittir.
Aynen ücreti ödenmeyen işçinin haklı fesih hakkını kullanması gibi, yıllık ücretli izni verilmeyen işçi de bunu gerekçe göstererek hizmet sözleşmesini sona erdirebilecek ve bu durumda kıdem tazminatına hak kazanacaktır. Üzerinde durulması gereken bir başka husus, işçiye yıllık ücretli izninin kullandırıldığının ispat yükünün işverenlere ait olduğu ve tanık ifadeleri ile ispatın mümkün olmadığıdır. Buna göre işverenler yazılı belgelerle işçiye izin kullandırdıklarını ispat etmek zorundadırlar.