1-Genel Değerlendirme
Avukatlar serbest meslek erbabı olarak herhangi bir iş verene(veya kamuya) bağlı olmaksızın serbest olarak çalışabildiği gibi,ücretli ı olarak işverene bağlı yahut memur olarak devlet dairesinde de çalışabilmektedirler. Avukatların çalışma şekilleri, kazandıkları vekalet ücretlerinden yapılan kesintileri de etkileyebilmektedir.
Öte yandan Avukatlık Kanunu'nun 164 son maddesinde;"dava sonunda, kararla tarifeye dayanılarak karşı tarafa yüklenecek vekalet ücreti avukata aittir" denilmekte, HMK'nun 330.maddesinde ise;" Vekil ile takip edilen davalarda mahkemece, kanuna göre takdir olunacak vekâlet ücreti, taraf lehine hükmedilir" Şeklinde düzenleme yer almaktadır.Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nun 07.04.2004 tarihli 2004/12-213 E.,2004/2015 K.sayılı kararında ise;" ...HMUK’un423/6. maddesinde vekâlet ücretinin yargılama giderleri arasında sayıldığı, kanunun 424.maddesinde de yargılama gideri olarak hükmolunan vekâlet ücretinin, ancak iki taraf arasında geçerli olacağının belirtildiği, takip dayanağı ilamda da bu yönde hüküm kurulduğunun anlaşıldığı, 1136 sayılı Avukatlık yasasının 164/son maddesindeki hükmün vekil ile müvekkil arasında çıkacak ücret uyuşmazlıklarını düzenlemek amacıyla öngörülmüş bulunduğu, aynı maddede ayrıca "bu ücretin, iş sahibinin borcu nedeniyle takas mahsup edilemeyeceğinin" belirtilmiş olduğuna işaret ederek, vekâlet ücretinin davanın tarafları lehine hükmedilmesini usul ve yasaya uygun olduğu" hususu yer almaktadır.Bu durumda avukat ile müvekkili arasında yapılan sözleşme geçerli olacaktır.
Avukat ile müvekkil arasında yapılan sözleşme kapsamında avukata ödenecek vekalet ücretinden sigorta primi,gelir vergisi ve katma değer vergisi kesilip kesilmeyeceği bu yazımızın konusunu oluşturmaktadır.
2-Serbest çalışan avukatlar yönünden değerlendirme
Serbest çalışan bir avukatın elde ettiği her türlü gelir serbest meslek kazancı sayılmaktadır.Serbest çalışan avukata vekalet ücreti ödeyen; şirketler,ticaret erbabı,serbest meslek erbabı,kamu kurumları,dernekler ve vakıflar ile bunların iktisadi işletmeleri ödedikleri vekalet ücreti üzerinden %20 oranında kesinti(stopaj) yapmak zorundadırlar.Serbest çalışan avukat 26.04.2014 Tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliği gereğince müvekkilinden tahsil edeceği vekalet ücreti için alınan tutar üzerinden KDV hesaplayıp ayrıca göstermek durumundadır.Mahkeme kararında "KDV hariç" şeklinde bir ifadenin yer almaması halinde,hükmolunan vekalet ücretine KDV dahil kabul edilir ve iç yüzde oranı uygulanmak suretiyle KDV hesaplanarak serbest meslek makbuzunda gösterilir.
Mahkemenin kararında örneğin 1.000 TL.vekalet ücretine hükmetmesi halinde,davayı kazanan şirket(şahıs) 1.000 TL.yi defterine gelir olarak yazacak ve vekili olan avukattan da toplam tutarı 1.000 TL.olacak şekilde serbest meslek makbuzu talep edecektir.Serbest avukatça düzenlenecek serbest meslek makbuzu şu şekilde olacaktır:
Brüt ücret(1.000x0,84745=) :847,45 TL.
Stopaj(847,45x0,20=) :169,50 TL.
Net Ödeme Tutarı(847,45-169,50=) :677,95 TL.
KDV (847,45x0,18=) :152,55 TL.
Ödenecek Tutar(677,95+152,55) :830,50 TL.
Böylece davayı kazanan taraf(müvekkil) avukata makbuz karşılığında 830,50 TL. ödeyecek,avukat adına da vergi dairesine 169,50 TL. ödemek suretiyle toplam 1.000 TL. ödemiş olacaktır.
Serbest çalışan avukat, 5510 sayılı Kanun'un 4/1-b maddesi kapsamında sigortalı olduğundan ve kendi seçtiği gelir dilimi üzerinden sigorta primi ödediğinden,ayrıca tahsil ettiği vekalet ücreti sigorta primine tabi olmayacaktır.
3-Bağımlı Çalışan Avukat Yönünden Değerlendirme
Bir işverene bağlı olarak avukatlık yapan kişilere yapılan bütün ödemeler ücret kapsamında değerlendirilmektedir.
5510 sayılı Kanun'un 80/2 maddesinde;"... (b ve c)fıkrasında belirtilen istisnalar dışında her ne adla yapılırsa yapılsın tüm ödemeler prime esas kazanca tabi tutulur.Diğer Kanunlardaki prime tabi tutulmamsı gerektiğine dair muafiyet ve istisnalar bu kanunun uygulanmasında dikkate alınmaz" hükmü yer almaktadır.
Bu durumda işveren durumundaki gerçek ve tüzel kişi yahut kamu tüzel kişisi, ücret bordrosu düzenlemek suretiyle avukata vekalet ücreti ödeyecek ve ücret sayılan bu ödemeden, gelir ve damga vergisi ile sigorta primi kesintisi de yapacaktır. Ücret ödemeleri KDV'ne tabi olmadığından ayrıca KDV tahakkuku ve kesintisi yapılmayacaktır.Vekalet ücretinin ödendiği ayda,avukatın prime esas kazanç tutarı, üst sınırı aşmakta ise,doğal olarak sigorta primi kesintisi yapılmayacaktır.