İslam’da temizliğe verilen önem

Temizlik Müslümanların en önemli özelliğidir. Müslüman ülkeleri ziyaret eden Avrupalı seyyahların en çok dikkatini çeken temizlik konusu olmuştur.  İslâm’ın iki temel kaynağı olan Kuran ve sünnetin temizliğe çok önem vermesi ve temizliği İslâm’ın temel prensiplerinden saymasındandır. Hz. Peygamber bir Hadis-i Şerifinde, “Temizlik imanın yarısıdır” demiştir.  Hz. Peygamber’e inen ilk ayetlerde, "Ey bürünüp sarınan (Resülüm)! Kalk ve insanları uyar. Sadece Rabbini büyük tanı. Elbiselerini tertemiz tut. Kötü şeyleri terk et" buyrulmuştur.  Kuran-ı Kerim'in birçok ayetinde, Hz. Peygamber'in hadislerinde ve örnek hayatında temizliğin önemi ve gerekliliği üzerinde durulmuştur. İslâm kültüründe genel anlamdaki temizlik ile ibadet amaçlı temizlik birbirini tamamlamış ve birlikte bir anlam ifade etmiştir. Hz. Peygamber'in hadislerinde ve örnek hayatında temizliğin önemi ve gerekliliği üzerinde ısrarla durulmuş, genel anlamda temizlik ve ibadet amaçlı temizlikle ilgili birtakım ilke ve ölçüler getirilmiş ve temizlik bazı ibadetler için ön şart sayılmıştır. İslâm bilginleri temizliği maddî temizlik, hükmî temizlik ve mânevî temizlik şeklinde üç safhalı bir faaliyet olarak görmüşlerdir.

Maddi temizlik:

Beden, elbise ve çevre temizliği şeklindedir. Maddî temizlik, genelde ibadete hazırlık ve ön şart olarak, kimi durumda ibadet olarak değerlendirilmiştir.

Hükmi temizlik:

Abdest ve gusül, hükmî temizlik kademesindedir.

Manevi temizlik:

Kişinin uzuvlarını gıybet, yalan, haram yemek, mala hıyanet etmek gibi günahlardan, kalbini haset, kibir, gösteriş, hırs ve benzeri kötü huy ve hastalıklardan, hatta benlik ve bilincini Allah'ın gayrısından temizlemesidir.

SUYU TASARRUFLU KULLANMAK ÖĞÜTLENMİŞTİR

Hz. Muhammed (s.a.v) için suyu tasarruflu kullanma ve temizliğini koruma iki önemli konuydu. Suyun sürdürülebilir kullanımına ilişkin olarak su kaynaklarının etrafındaki haram bölgelerin oluşturulduğunu ibretle görürüz. Hadislerde akarsuların, denizlerin kirletilmemesi ve temiz tutulması konusunda da pek çok uyarılarda bulunan Peygamber Efendimiz, su yollarına, meyveli ağaç altlarına, gelip geçilen yollara ve insanların gölgelendikleri yerlere abdest bozulmaması, hayvan ağıllarının kuyulardan belli bir mesafede uzak tutulması istenmektedir. Hatta bu tür yerlere abdest bozmanın haram olduğu ifade edilmektedir. Mescitlerin temiz tutulması, su kaynaklarına, nehir kenarlarına ve durgun sulara tuvalet ihtiyacının giderilmemesi konusunda ciddi ikazlar vardır.

OSMANLI’DA SANAYİ İLK OLARAK SABUNLA BAŞLAMIŞTIR

İslam’ın temizliğe verdiği önem hususunda şanlı ecdadımız Osmanlı Devleti döneminde fazlasıyla örnekler vardır. Osmanlı’da sanayi ilk olarak sabunla başlamıştır. Çiçek sabunu, hünkâri sabunu, Arap sabunu, fes sabunu çeşitleri bunlardan sadece bazılarıdır. Dünyanın ilk çevre kanunu Kanuni Sultan Süleyman döneminde oluşturuldu. Fatih Sultan Mehmet Vasiyetnamesinde; “İstanbul’un her sokağına ikişer kişi tayin eyledim. Bunlar ki, ellerinde bir kap içerisinde kireç tozu ve kömür külü olduğu halde günün belirli saatlerinde bu sokakları gezerler. Sokaklara tükürenlerin tükürükleri üzerlerine kireç tozu ve kömür külü dökerler ki yevmiye yirmişer akçe alsınlar” diyerek sokak temizliğine ne kadar önem verdiğini göstermekteydi. Sultan 2.Abdülhamit Han uykusundan uyandığında abdest almak için lavaboya gitmeden önce abdestsiz yere basmamak için yanı başında temiz bir tuğla bulundurur bununla teyemmüm ederek abdest almaya giderdi. Ayrıca Sultan’ın abdestsiz hiçbir devlet evrakına imza atmadığı tarihi kaynaklarda geçmektedir. İslam’ın temizliğe verdiği önem konusunda ecdadımızın ve İslam halifelerinin hayatlarında daha bunun gibi sayısız örneklere rastlanmaktadır.