Konya’da faaliyet gösteren Hikmet İlim ve Sanat Derneği (HİSDER)’nin Karatay Belediyesi Şemsi Tebrizi Sosyal Tesisleri’nde düzenlediği geleneksel “Pazartesi Toplantıları”nın bu haftaki konuğu, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. İbrahim Nacak oldu. “Türkiye’de Aydın Sorunu” başlıklı sunumunda Nacak, aydının tanımı, tarihsel dönüşümü ve toplumsal işlevi üzerine önemli değerlendirmelerde bulundu.
"Aydın, Hakikatin ve Adaletin Rehberidir"
Aydını; sadece kendi çıkarlarını gözetmeyen, toplumun sorunlarına duyarlı, farklı alanlarda bilgi birikimine sahip, gerektiğinde bedel ödemeyi göze alabilen kişi olarak tanımlayan Nacak, şu ifadeleri kullandı: “Aydın; fildişi kulelerde yaşamayan, toplumla iç içe, sorunlara çözüm üreten, ilmiyle amel eden ve vicdanlı duruşuyla topluma yol gösteren kişidir.”
Dreyfus Davası Üzerinden Aydınlık Rolü
Tarihsel süreçte farklı toplumlarda aydının farklı biçimlerde ortaya çıktığını ifade eden Nacak, Fransa’da yaşanan Dreyfus Davası’nı örnek vererek Émile Zola’nın “Suçluyorum” adlı yazısıyla toplumsal vicdanı nasıl harekete geçirdiğini anlattı. Aydının haksızlık karşısında sessiz kalmaması gerektiğini vurguladı.
"Aydın Bir Işık Kaynağıdır"
Konuşmasında aydın ile münevver kavramlarını karşılaştıran Nacak, şu ifadeleri kullandı: “Aydın, tıpkı güneş gibi ışığı kendinden olan, çevresini aydınlatan bir kaynaktır. Münevver ise ışığını başka kaynaktan alarak çevresine yansıtan, yani ay misali tenvir edilen kişidir. Aydın, bilgiyi egemenlik aracı olarak değil, hakikate ulaşma ve topluma hizmet etme aracı olarak görmelidir.”
Aydının Sahip Olması Gereken Nitelikler
Doç. Dr. Nacak, ideal aydının özelliklerini beş başlık altında şöyle sıraladı:
Çok yönlü bilgiye sahip olmalı, tek bir alanla sınırlı kalmamalıdır.
Toplumun ve hakkın çıkarlarını kendi menfaatlerinin üstünde tutmalıdır.
Yöneticilerle halk arasında adil bir denge gözetmelidir.
Bilgiyi ve düşünceyi sadece akademik bir araç olarak değil, toplumsal fayda için kullanmalıdır.
Fikirleri ile yaşamı arasında tutarlılık olmalı; söylediklerini uygulamalıdır.
"İlim, Ehlinin Elinde Olmalıdır"
Emevi ve Abbasi dönemlerinde ilim sahiplerinin devletle arasına mesafe koyduğunu hatırlatan Nacak, İmam-ı Azam Ebu Hanife’nin kadılık teklifini reddetmesini örnek gösterdi. Mevlânâ’nın şu sözlerini anımsatarak ilmin yanlış ellerde bir felakete dönüşebileceğini vurguladı: “Hamuru bozuk olana ilim ve fen öğretmek, yol kesicinin eline kılıç vermekten farksız; hatta sarhoşun eline kılıç vermekten de beter.”
“Bilgiye Ulaşmak Kolaylaştı, Aydının Rolü Değişti”
Kitle iletişim araçlarının yaygınlaşmasıyla birlikte bilgiye ulaşmanın kolaylaştığını belirten Nacak, bu durumun aydın kimliğini de dönüştürdüğünü ifade etti. Artık bilgiye ulaşmanın değil, bilgiyi doğru analiz edip toplum yararına kullanmanın ön plana çıktığını söyledi.
Erol Güngör, Cemil Meriç ve Şerif Mardin’den Örneklerle Aydın Tipi
Sunumunda Erol Güngör’ün “İslam’ın Bugünkü Meseleleri” ve “İslam Tasavvufunun Meseleleri” adlı eserlerine atıfta bulunan Nacak, düşünürün hem akademik hem de toplumsal katkılarına değindi. Ayrıca Cemil Meriç’in Mağaradakiler ve Şerif Mardin’in aydın çözümlemeleriyle konuyu derinleştirdi.
Plaket Takdimi ve Kapanış
Programın sonunda HİSDER Başkanı Prof. Dr. Önder Kutlu ve Sadık Oturanç tarafından Doç. Dr. İbrahim Nacak’a teşekkür plaketi takdim edildi. Toplantı, katılımcılarla birlikte çekilen hatıra fotoğrafı ile sona erdi.
