‘Kaz- İşlet Modeli’ ne arkeologlardan itiraz!

Kültür ve Turizm Bakanı Numan Kurtulmuş Türkiye’ de arkeolojik alanların özel sektöre açılmasına yönelik açıklamalarda bulundu.

Kurtulmuş’ a göre kaz- işlet modelinin kullanımına başlanması, “ilgiyi arttıracak”!

Arkeolojik alanların özelleştirilmesinin önünü açan kaz- işlet modeline ilişkin Numan Kurtulmuş’ un açıklamaları şu şekilde:

“İlgiyi artırmak bakımından belki bazı yerler burayı alın, yapın, ortaya çıkarın, işletin şeklinde bir model, kontrolünün yüzde 100 sağlandığı bir ortamda özel sektörün kullanımına açılabilir. Bizim diyelim 30 senede yaptığımızı özel sektör üç, dört yılda yapabilir. Allah korusun bir parçanın bile bir şekilde imha olmayacağı, telef olmayacağı bir yapıyı kurarsak bize bu alanda büyük mesafe kazandıracak. Yani herhangi bir kültür projesine sponsor olan kuruluşumuz, harcadığı paranın tamamını gider olarak yazabilir. Bizim özel sektörümüzün de bu anlamda kültür sanat faaliyetlerine destek olmak, öncü olmak gibi yeni yeni başlayan bir ilgisi var. Bu ilgiyi artırmak bakımından belki bazı yerler burayı alın, yapın, ortaya çıkarın, işletin şeklinde bir model. İyi bir model kurarak, devletin Müzeler Genel Müdürlüğümüzün, üniversitelerimizin ilgili bölümlerinin kontrolünün yüzde 100 sağlandığı bir ortamda bu şekilde özel sektörün kullanımına açılabilir. Böyle bir model üzerinde şu anda düşünce olarak, fikir olarak bunu geliştirmeye çalışıyoruz."

“ARKEOLOJİK ALANLARIN ÖZELLEŞTİRİLMESİ ANAYASAYA AYKIRI”

Kurtulmuş’ un öne sürdüğü kaz- işlet modeline arkeoloji camiası sıcak bakmadı. Anayasa maddeleri ve kanunların, arkeolojik kazıları, açıkça devletin asli işi olarak tanımladığını, bu tanım gereği, asli işin, özel bir kurumun, şahsın, oluşumun yürütmesinin mümkün olmadığının altını çizen Arkeologlar Derneği konuya ilişkin şu açıklamalarda bulundu:

“Öncelikle arkeolojik kazıların özelleştirilmesine şu an müsaade etmeyen kanun ve yönetmeliklerde yapılacak her değişikliğin Anayasa’ya aykırı olacağını belirtmek isteriz. Anayasa’nın 63. maddesi ve 128. maddesi bu konuda açıktır. 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 35. maddesi: “Bu kanun hükümlerine tabi, taşınır ve taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarını meydana çıkarmak üzere, araştırma, sondaj ve kazı yapma hakkı, sadece Kültür ve Turizm Bakanlığına aittir.” 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 2. maddesi: “İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işler dışında asıl iş bölünerek alt işverenlere verilemez.” Bununla birlikte kültür varlığının evrenselleği göz önüne alındığında Türkiye’nin tek yükümlülüğü kendi kanunları değildir aynı zamanda bu konuda taraf olduğu uluslararası sözleşmelere ve anlaşmalara uyma yükümü bulunmaktadır.”

“KAMUSAL HİZMET ÖZEL SERMAYENİN TASARRUFUNA BIRAKILAMAZ”

Kazıların kamusal bir hizmet niteliği olduğuna dikkat çekilen açıklamada, bir ülkenin kültürel ve doğal varlıklarının tüm insanlığın ortak zenginliğinin korunması gereken değerleri olduğu, dolayısıyla bu değerleri ilgilendiren tüm çalışmaların kamusal hizmet niteliğinde olduğu belirtilerek bu alanlardaki eylemlerde bilim ve toplum çıkarı dışında bir çıkar söz konusu olamayacağı ve bu nedenle ne işletmesinin ne kazısının özel sermayenin tasarrufuna bırakılmayacağı kaydedildi.

NEZİH BAŞGELEN: UYGULAMA ENDİŞE VERİCİ

Türkiye'de arkeoloji yayıncılığının duayen isimlerinden, Arkeoloji ve Sanat Yayınları sahibi, Arkeoloji ve Sanat Yayınları editörü Arkeolog Nezih Başgelen, arkeolojik alanların özel sektöre açılmasının gündeme getirilmesini endişe verici olarak yorumladı.

Başgelen; “Bir arşive uzman olmayan birinin müdahalesi, oradaki en güzel-değerli evrakı bulup, gerisini yok etmeye yol açar. Tahribi yalnızca bu toprakların değil, tüm insanlığın geçmişini siler, yok eder. Anayasamız bilimin ve bilim insanının bürokrasi tarafından engellenmeden çalışmalarını sürdürmesi esasını kabul etmektedir. Son zamanda devletimizin arkeolojik kazıları bilimsel bir uygulamadan çok, taşeronlara yaptırılan işler gibi görerek arkeolojide kaz-işlet modeli ile özel sektörün arkeolojik kazı yapabileceğini dile getirerek bu alanları devretmeyi dile getirmesi endişe vericidir" şeklinde konuştu. 

Muhabir: Ceren Şahin