İsrail Tarihi
İsrail tarihi, binlerce yıllık geçmişi ile oldukça zengin bir geçmişe sahiptir. İsrail, modern İsrail Devleti'nin tarihini ve İsrail topraklarındaki Yahudilerin tarihini içerir.
İsrail, Yahudi-Roma Savaşı'na kadar antik İsrail'in merkeziydi ve Yahudilerin çoğunlukta olduğu bir bölgeydi. Ancak, Roma fethinden sonra, Yahudilerin çoğu bölgeden ayrıldı ve Hristiyanlar ve Müslümanlar bölgede egemen oldu. İsrail, antik İsrail ve Yehuda Krallıklarının bulunduğu yerdir ve İbranice'nin ve İbrahimi (Semavi) dinlerin doğduğu yerdir. Bu nedenle, Yahudilik ve Hristiyanlık, İslam, Dürzilik ve Bahailik inançlarına ait kutsal alanlar barındırır.
Yüzyılın sonlarına doğru, Avrupa'daki Yahudilere karşı zulüm, Siyonist hareketi doğurdu ve antik krallıkların bulunduğu, Filistin olarak adlandırılan bölgede Yahudilere ait bir anavatan kurulmasına yönelik uluslararası destek arttı. İsrail topraklarına diaspora Yahudilerinin geri dönmesi olan Aliyah arttı ve bu da Arap ve Yahudi milliyetçiliğinin çakışmasından dolayı Arap-Yahudi gerginliğinin artmasına sebep oldu.
1948 yılında İsrail Bağımsızlığının ilan edilmesiyle, Avrupa ve Müslüman ülkelerden birçok sayıda Yahudi İsrail'e göç etti ve birçok Arap da İsrail'den göç etti. Bu göçler ileride daha büyük Arap-İsrail Savaşlarına sebep olacaktı. İsrail, ABD'nin esas müttefiki haline geldi ve Mısır-İsrail Barış Anlaşması gibi önemli anlaşmalar imzaladı.
Filistin Devleti
Filistin, Orta Doğu'da tarihi Kenan bölgesinde yer alan bir Arap devletidir. Batı Şeria ve Gazze Şeridi'nde de facto olarak hüküm sürmektedir. İsrail işgalinden dolayı merkezi Ramallah'ta bulunmaktadır. Filistin toprakları 1948'den önce Mısır ve Ürdün tarafından işgal edilirken 1967'deki Altı Gün Savaşı'ndan sonra İsrail tarafından işgal edilmiştir. Şubat 2020 itibarıyla 5.051.493 nüfusuyla dünyada en çok nüfusa sahip 121. devlet olmuştur.
II. Dünya Savaşı'ndan sonra bölge İngiliz Mandası'ndan Birleşmiş Milletlere (BM) devredilmiş ve BM tarafından Yahudi, Arap ve uluslararası Kudüs bölgeleri oluşturulmuştur. Bu bölünme Yahudiler tarafından kabul edilirken bölgedeki Arap devletler tarafından kabul edilmeyerek İsrail Devleti'nin kurulmasıyla 1948 yılında ilk Arap-İsrail Savaşı başladı. Öte yandan 22 Eylül 1948'de Mısır tarafında bulunan Gazze'de bir Filistin Hükûmeti kuruldu.
Cezayir'de Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) Başkanı Yasser Arafat 15 Kasım 1988'de Filistin Devleti'nin kuruluşunu ilan etti. 1993'te Oslo Anlaşmalarının imzalanmasından bir yıl sonra, Batı Şeria ve Gazze Şeridi'ndeki A ve B bölgelerini yönetmek için Filistin Ulusal Otoritesi kuruldu.
Filistin Devleti, 138 BM üyesi tarafından tanınmaktadır ve 2012'den beri Birleşmiş Milletler'de üye olmayan bir gözlemci devlet statüsündedir. Filistin, Arap Birliği, İslam İşbirliği Teşkilatı, G77, Uluslararası Olimpiyat Komitesi ve diğer uluslararası organların bir üyesidir.
İsrail- Filistin Çatışması
İsrail-Filistin çatışması, Filistin topraklarında Filistin ve İsrail Silahlı Kuvvetleri arasında devam eden uzun süreli bir silahlı çatışmadır. Bu çatışmaların kökleri, 1897'de gerçekleşen Birinci Siyonist Kongresi ve 1917'deki Balfour Deklarasyonu gibi olaylara dayanmaktadır. Bu olaylar, bir Yahudi vatanının Filistin'de kurulması yönündeki iddiaların kamuoyuna duyurulmasıyla birlikte bölgede gerilim yaratmıştır. O dönemde, Yahudi göçü artmasına rağmen, bölgedeki Yahudi nüfusu oldukça azdı. Filistin Mandası'nın kurulması ile İngiliz hükümetine "Filistin'de Yahudi halkı için ulusal bir yuva kurulması" yönünde bağlayıcı bir yükümlülük getirilmesi ise gerilimin Yahudiler ve Araplar arasında çatışmaya dönüşmesine neden oldu. Bu erken çatışmayı çözmek için yapılan girişimler, 1947 Birleşmiş Milletler Filistin Bölme Planı ve daha geniş Arap-İsrail çatışmasının başlangıcı olan 1947-1949 Filistin Savaşı ile sonuçlandı. İsrail-Filistin çatışması, 1967'de gerçekleşen Altı Gün Savaşı'nda İsrail'in Filistin topraklarını işgal etmesiyle birlikte devam etti.
İsrail-Filistin çatışması, İsrail ve Filistin arasındaki silahlı çatışmaların devam ettiği bir durumdur. Bölgedeki gerilim, 1897 Birinci Siyonist Kongresi ve 1917 Balfour Deklarasyonu gibi olaylarla başlamıştır. Bu olaylar Filistin'deki bir Yahudi vatanı kurulması fikrini ortaya attı ve bu fikir bölgede gerilim yarattı. İngiliz hükümeti Filistin Mandası'nın kurulmasıyla, Filistin'de Yahudi halkı için ulusal bir yuva kurulması fikrine bağlayıcı bir yükümlülük getirdi. Ancak bu, Yahudiler ve Araplar arasındaki gerilimi arttırdı ve çatışmaya dönüştü.1947 Birleşmiş Milletler Filistin Bölme Planı ve daha geniş Arap-İsrail çatışması başladıktan sonra, erken çatışmayı çözmek için çeşitli girişimlerde bulunuldu. 1993-95 Oslo Anlaşmaları ile iki devletli bir çözüme doğru ilerleme sağlandı, ancak Filistinliler hala İsrail askeri işgali altındaki Gazze Şeridi'nde ve Batı Şeria'daki 165 mıntıkada yaşamaktadır. Çatışmanın şiddeti, tarihi haklar, güvenlik sorunları ve insan haklarıyla ilgili konular dünya çapında birçok uluslararası konferansın konusu olmuştur. Turizmi engelleyen bir etken olarak da görülmüştür.
İki devletli bir çözüme aracılık etmek için birçok girişimde bulunulmuştur. İsrail'in yanı sıra, bağımsız bir Filistin devletinin kurulmasını da içeren bu çözüm, çoğu İsrailli ve Filistinli tarafından tercih edilen bir çözümdür. Ancak, uzun vadeli bir barış anlaşması hala sağlanamamıştır.
Barış süreci, İsrail ve Filistin arasında doğrudan müzakereler yoluyla gerçekleştirilmektedir. İsrail, Benjamin Netanyahu liderliğindeki hükümetiyle, Filistin tarafı ise Mahmud Abbas liderliğindeki Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) ile müzakerelerde bulunmaktadır. Uluslararası birlik olan Ortadoğu Dörtlüsü (Dörtlü), Amerika Birleşik Devletleri, Rusya, Avrupa Birliği ve Birleşmiş Milletlerden oluşan özel bir elçi tarafından temsil edilmektedir. Arap Birliği de alternatif bir barış planı sunarak önemli bir rol oynamaktadır. Arap Ligi'nin kurucu üyesi Mısır ve Ürdün de tarihsel olarak önemli katılımcılar arasında yer almaktadır.
Ancak, 2006'dan bu yana Filistin tarafı, iki büyük fraksiyon arasındaki çatışmalar nedeniyle parçalanmış durumdadır. Fetih ve Hamas arasındaki çekişmeler, Filistin yönetiminde iki kutuplu bir yapı oluşmasına sebep olmuştur. Hamas'ın 2006 seçim zaferi sonrası, Dörtlü gelecekteki hükümetin şiddete başvurmama taahhüdüne, İsrail Devleti'nin tanınmasına ve önceki anlaşmaları kabul etmesine, Filistin Ulusal Otoritesine (PA) gelecekteki dış yardımı koşullandırmıştır. Ancak Hamas, bu talepleri reddederek Dörtlü'nün dış yardım programını askıya aldırdı ve İsrail tarafından ekonomik yaptırımlar uygulandı. Haziran 2007'de Hamas'ın Gazze Şeridi'ni ele geçirmesi sonrası Filistin yönetimi bölünmüş ve bölgesel bir çekişme başlamıştır. Ancak 2014 yılında Filistin Birlik Hükümeti kurulmuştur. Son barış müzakereleri Temmuz 2013'te başlamış ve 2014'te askıya alınmıştır.
İki Devletli Çözüm
İki Devletli Çözümİki devletli çözüm, İsrail-Filistin çatışmasını çözmek için "iki halk için iki devlet" yaklaşımıdır. Bu yaklaşım, Ürdün Nehri'nin batısında, İsrail Devleti'nin yanında bağımsız bir Filistin Devleti'nin kurulmasını öngörmektedir. Ancak, iki ülke arasındaki sınır hala belirlenmemiştir ve bu konu müzakerelerin odağındadır.
Filistin ve Arap liderliği, İsrail tarafından kabul edilmeyen "1967 sınırları" üzerinde ısrarcıdır. Bu sınırlar, 1967 Altı Gün Savaşı'ndan önceki sınırlardır ve İsrail'in Batı Şeria, Gazze Şeridi, Doğu Kudüs ve GolanTepeleri'ni işgal etmesinden önceki sınırları ifade etmektedir.
Eski Filistin Mandası toprakları ise İsrail topraklarının bir parçası olacaktır ve Filistin Devleti'nin bir parçasını oluşturmayacaktır. Ancak, bu konu da müzakerelerin odağındadır ve tarafların görüşleri farklılıklar göstermektedir.
Tek Devletli Çözüm
Tek devletli çözüm, İsrail-Filistin çatışmasının çözümüne yönelik alternatif bir yaklaşım olarak görülmektedir. Bu yaklaşım, Filistinlilerin ve İsraillilerin eşit haklara sahip olacağı, birleşik bir devleti öngörmektedir. Bu çözüm özellikle İsrail işgali altındaki topraklardaki yerleşim yerleri ve Yahudi yerleşimleri konusunda farklı görüşleri olan gruplar arasında tartışma konusu olmuştur.
