Orta Doğu’da tansiyon, Haziran 2025 itibarıyla yıllardır görülmemiş bir seviyeye ulaşmış durumda. İsrail’in İran’a yönelik gerçekleştirdiği geniş çaplı hava saldırısı ve bu saldırıya İran'ın sert tepkisi, iki ülke arasındaki kronik gerilimi sıcak çatışmaya dönüştürme potansiyeli taşıyor. Uzmanlara göre, bu kriz yalnızca iki ülke ile sınırlı kalmayabilir; bölgesel aktörleri ve küresel dengeleri de derinden etkileyebilir.
İsrail’den “Rising Lion” Operasyonu
13 Haziran’da İsrail, “Rising Lion” (Yükselen Aslan) adını verdiği askeri operasyon kapsamında İran’daki nükleer ve askeri hedefleri vurdu. Operasyonda İran Devrim Muhafızları’ndan üst düzey komutanların yanı sıra Genelkurmay Başkanı’nın da hayatını kaybetmesi, saldırının yalnızca sembolik değil, stratejik sonuçlar doğuracak şekilde planlandığını gösteriyor. Özellikle Natanz ve İsfahan’daki nükleer tesislerin hedef alınması, İsrail’in İran’ın nükleer kapasitesine karşı “önleyici darbe” stratejisini devreye soktuğuna işaret ediyor.
İran’dan Misilleme Sinyalleri
İran Cumhurbaşkanı Masud Pezeshkian, saldırılara karşılık verileceğini açıkça ilan etti. İran’ın sadece askeri değil, diplomatik ve nükleer alanda da karşı adımlar atması bekleniyor. Yeni zenginleştirme tesislerinin kurulması yönündeki açıklamalar, İran’ın nükleer faaliyetlerine hız vereceğini ve uluslararası toplumla olan gerilimini tırmandıracağını gösteriyor.
Hayatını Kaybeden İsimler Arasında Devletin Zirvesi Var
İsrail'in nokta atışı saldırıları sonucunda hayatını kaybeden isimler arasında İran Silahlı Kuvvetler Genelkurmay Başkanı Tümgeneral Muhammed Bakıri, Devrim Muhafızları Komutanı Tümgeneral Hüseyin Selami, İran Atom Enerjisi Ajansı eski başkanı ve nükleer fizikçi Feridun Abbasî, akademisyen ve nükleer bilim insanı Prof. Dr. Muhammed Mehdi Tehrançi de yer alıyor.
Ayrıca İran’ın eski Ulusal Güvenlik Konseyi Sekreteri ve etkili stratejistlerinden Ali Şamhanî ile Genelkurmay Başkan Yardımcısı Gholam Ali Raşid’in de saldırılarda hayatını kaybettiği bildirildi.
İsrail: “Nükleer Tehditlere Karşı Önleyici Müdahale”
İsrail ise saldırıyı, İran’ın nükleer programındaki ilerlemenin “geri döndürülemez bir aşamaya geldiği” gerekçesiyle gerçekleştirdiğini savundu. Tel Aviv yönetimi, saldırının “önleyici ve hedefli” bir operasyon olduğunu belirtti. İsrail Savunma Bakanı, “İran’ın nükleer silah geliştirme kapasitesi, İsrail’in varoluşsal güvenliğine açık tehdit oluşturuyordu,” dedi.
Uluslararası Tepkiler: Diplomasiden Uyarıya
Birleşmiş Milletler ve G7 ülkeleri taraflara itidal çağrısı yaparken, ABD bölgedeki diplomatlarını tahliye etmeye başladı. Aynı zamanda İran’a yönelik yeni yaptırımlar da gündemde. Bu adımlar, Washington’un krizi büyümeden sınırlandırma çabasını gösterse de, İran’a karşı olası yeni ekonomik baskılar zaten zayıf olan diplomatik köprüleri tamamen yakabilir.
Bölgesel Yayılma Riski
Yemen'deki Husiler'in Tel Aviv'e füze saldırısı düzenlemesi ve Ürdün hava sahasının İran tarafından kullanıldığına dair iddialar, çatışmanın yalnızca İran-İsrail hattında kalmayabileceğini gösteriyor. Bu gelişmeler, krizin Lübnan, Suriye, Irak ve Körfez ülkeleri gibi aktörleri de içine çekme potansiyeli taşıdığını gösteriyor.
Ekonomik ve Jeopolitik Etkiler
Kriz, küresel piyasaları da sarstı. Altın ve petrol fiyatlarında sert yükselişler yaşanırken, enerji tedarik zincirleri üzerindeki baskı arttı. İran ve Irak hava sahalarının kapanması, uluslararası uçuşları ve ticareti de olumsuz etkiliyor. Ekonomik belirsizlik, özellikle enerjiye bağımlı ülkelerde yeni enflasyon dalgalarına yol açabilir.
Yeni Bir Savaş mı, Diplomatik Çıkış mı?
İran ve İsrail arasındaki mevcut gerilim, diplomatik yollarla çözüme kavuşturulamazsa, Orta Doğu’yu büyük bir savaşın eşiğine taşıyabilir. 15 Haziran’da yapılması planlanan nükleer görüşmeler kritik öneme sahip. Ancak tarafların pozisyonları sertleşmiş durumda ve uzlaşı olasılığı oldukça zayıf görünüyor.
Bu kriz, sadece İran ve İsrail arasında değil, bölgesel ve küresel ölçekte barış ve istikrarı tehdit eden çok boyutlu bir sınav niteliği taşıyor. Diplomasi kazanmazsa, kazanan olmayacak
