İsteğe bağlı sigortalı olma koşulları; 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren ve tüm  sigortalılık statülerinin tek çatı altında toplandığı, 5510 sayılı Yasa'nın 50. maddesinde düzenlenmiştir.

Yasa'nın 50/2 nci maddesine göre;"isteğe bağlı sigortalı olabilmek için Türkiye'de ikamet  edenler ile Türkiye'de ikamet etmekte iken sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerdeki Türk Vatandaşlarının" maddede yer alan diğer koşulların taşınması gerekmektedir.

5510 sayılı Yasa'nın 5/g maddesinde ise;ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçilerinin 4/a kapsamında sigortalı  sayılacağı ve bunlar hakkında kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası hükümlerinin uygulanacağı,bu sigortalıların uzun vadeli sigorta kollarına tabi olmak istemeleri halinde, 50.maddenin ikinci fıkrasındaki Türkiye'de yasal olarak ikamet etme şartı ile aynı fıkranın(a) bendinde belirtilen şartlar aranmaksızın haklarında isteğe bağlı sigorta hükümleri uygulanacağı ve bu suretle ödenen primlerin 4/a kapsamında sigortalılıklarına sayılacağı düzenlemesi yer almaktadır.

Bu düzenlemelere göre kural olarak isteğe bağlı sigortaya tabi olabilmek için ön koşul Türkiye'de ikamet ediyor olmak gerektiğidir.01.10.2008 öncesinde Türkiye'de ikamet etmeyen kişiler de isteğe bağlı sigortalı olabilirlerken, 01.10.2008 tarihinden itibaren artık isteğe bağlı sigortalı olamayacaklardır.(Bu hususta SGK, 05.01.2009 tarihli 2009/5 sayılı genelge ile ayrıntılı düzenleme yapmıştır.)

Ancak bunun iki istisnası bulunmaktadır.

Birinci istisna, Türkiye'nin imzaladığı uluslararası sosyal güvenlik sözleşmelerinde, bunun aksine hükmün bulunmuş olması halidir. Zira uluslararası sözleşmeler,hiyerarşik yapıda Anayasa'dan sonra yerel yasaların üstünde yaptırım gücüne sahip düzenlemelerdir.

Türkiye ile İngiltere,Fransa,İsviçre ve İsveç ülkeleri arasında imzalanan sosyal güvenlik sözleşmelerinde,bu ülkelerde ikamet eden kişilerin  Türkiye'de,Türkiye'de ikamet eden kişilerin ise bu ülkelerde karşılıklı olarak  isteğe bağlı sigortalı olabileceklerine ilişkin düzenlemeler yer almaktadır. Bu nedenle İngiltere,Fransa,İsviçre ve İsveç'te ikamet eden Türk Vatandaşları, yasal olarak Türkiye'de ikamet etmeseler dahi, Türkiye'de isteğe bağlı sigortaya tabi olabileceklerdir.İsteğe bağlı ödenen primlerin 4/b kapsamında olacağı gözden uzak tutulmamalıdır. Bu kişilerin aynı zamanda bu ülkelerde geçen hizmetlerini 3201 sayılı Yasa kapsamında Türkiye'de borçlanma haklarının da olduğu malumdur.

İkinci istisna, Türkiye ile sosyal güvenlik sözleşmesi imzalamamış ülkelerde iş üstlenen(Türk) işverenlerin yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere  anılan ülkelere götürülen Türk işçilerle ile ilgilidir. Bu şekilde yurt dışına götürülen Türk işçileri Türkiye'de 4/a kapsamında sigortalı sayılmakla birlikte, bunlar hakkında zorunlu olarak yalnızca iş kazası-meslek hastalığı ve genel sağlık sigortası primi kesilmektedir. Bu nedenle anılan kişilerin çalıştıkları süreler uzun vadeli sigorta kapsamında bulunmamaktadır.(malullük,yaşlılık,ölüm) Bu şekilde Türk işverenler tarafından yurt dışındaki işyerlerine götürülen Türk işçileri Türkiye'de ikamet etmeseler dahi isteğe bağılı sigortaya prim ödeyebilecektir.Ancak gidilen ülke ile Türkiye arasında sosyal güvenlik sözleşmesinin olmaması gerekmektedir.Aksi halde sosyal güvenlik sözleşmesi yapılan bir ülkeye çalışmaya götürülen  Türk vatandaşları hakkında sözleşme hükümleri uygulanacağından bu kişilerin isteğe bağlı sigortalı olmaları mümkün değildir.